شماره: 2822
1393/07/30
روش مطالعه درس علوم
روش مطالعه درس علوم

 

کتاب علوم از دور هیبتی بزرگ و سخت دارد، پر از مطلب مهم است که شاید یادگیری آن در نگاه اول سخت به نظر برسد. اما هر کاری را اگر از راه خودش وارد شویم و گام به گام پیش برویم سختی آن کمتر می‌شود و حتی شیرین هم خواهد بود...
این کتاب مطابق با تقسیمات سنتی علم به سه شاخه علوم فیزیک، علوم زیستی و علوم زمین تقسیم‌بندی شده و شامل چهار بخش شیمی، زمین‌شناسی، فیزیک و زیست‌شناسی است. شما نزدیک به شش یا هفت سال است که در مدرسه درس علوم تجربی را مطالعه کرده و یاد گرفته‌اید. مهمترین تفاوت این درس با درس‌های دیگر در این است که علوم تجربی فعالیت‌های زیادی دارد و بیشتر با آزمایش همراه است. پس نکته اول در یادگیری این است که کارهای عملی درس علوم را تا آن‌جا که برای‌تان مقدور است انجام دهید چون علوم را باید هم به لحاظ تئوری و هم عملی یاد گرفت.
نکته مهم و ضروری دیگری که در مطالعه درس علوم باید به آن توجه داشته باشید داشتن حس کنجکاوی نسبت به محیط اطراف‌تان و مطالبی است که مطالعه می‌کنید. یکی از بهترین روش‌هایی که به یادگیری علوم کمک می‌کند، توجه به اطراف است تا بتوان به طور فردی هر یک از مفاهیم کتاب را عملا تجربه و مشاهده کرد. مثلا با گرفتن لوله خودکار در برابر نور خورشید می‌توان طیف های مختلف نور را دید .
هر پاراگراف از کتاب را که مطالعه می‌کنید باید در مورد مطالب طرح شده، تفکر کنید و نسبت به آن موضوعات کنجکاو باشید و بتوانید پس از مطالعه هر پاراگراف یا موضوع آن را تفسیر کنید. پس صرفا با حفظ کردن جملات کتاب آن را خوب یاد نخواهید گرفت. البته منظور این نیست که حفظ کردن در آموزش علوم جایی ندارد. به هر حال شما نام‌ها، ارقام خاص، فرمول‌ها، علایم شیمیایی و چیزهای زیادی را باید حفظ کنید؛ اما روابط، قوانین، اصول و مفاهیم علمی هر درس را باید پیدا کنید و بتوانید آن را تفسیر کرده و به زبان خود بازگو نمایید.
یکی از مهم‌ترین راه‌های درک مفاهیم علمی، اصولی و مطرح شده در این درس، طرح پرسش است. شما باید بتوانید پرسش‌های خوب طرح کنید. طرح چنین پرسش‌هایی آسان نیست؛ اما باید در طول سال‌های گذشته که این درس را داشته‌اید تا حدودی راه خوب پرسیدن را آموخته باشید. اگر این درس را همراه با کنجکاوی و تفکر مطالعه کنید، می‌توانید پرسش‌های خوبی را هم طرح کنید. سعی کنید به سوال‌هایی که مطرح می‌کنید پاسخ دهید و برای انجام این کار معلم‌تان می‌تواند بهترین راهنمای شما باشد. این نکات کلی بود که شما هنگام مطالعه درس علوم تجربی باید آن را رعایت کنید. در ادامه نکاتی را در مورد مطالعه بخش‌های مختلف کتاب ذکر می‌کنیم:

شیمی
از مطالب، نکته برداری و خلاصه نویسی کنید و نمودار بکشید تا خواندن و تثبیت نکات در ذهن شما ساده‌تر شود. مثلا در مورد حالت‌های ماده می‌توانید این کار را انجام دهید:
حالت‌های ماده             جامد----------- یخ
                                    مایع----------- آب
                                    گاز----------- بخار آب
قسمت‌های مقایسه کنید، فکر کنید و رسم کنید کتاب را حتما انجام دهید. به علاوه با مطالعه قسمت بیشتر بدانید، نکات گنگ و مبهم کتاب آسان‌تر می‌شود. در پایان اصل مهم مرور را در این بخش فراموش نکنید.

زمین شناسی
در این بخش خلاصه نویسی و دسته‌بندی نکات کمک زیادی در سازمان‌دهی و تثبیت مطالب خواهد کرد. بررسی دقیق شکل‌های این بخش هم می‌تواند مکمل خوبی برای مطالعه متن کتاب درسی باشد. البته از قسمت فکر کنید و تفسیر کنید این بخش غافل نشوید.     
                                                                              
فیزیک
شاید مشکل‌ترین بخش کتاب از نظر دانش‌آموزان همین بخش باشد، چون در این بخش مساله و حل آن اهمیت فراوان دارد. (البته در علوم سوم راهنمایی این موضوع بیشتر به چشم می‌خورد). در این بخش ابتدا باید مفاهیم را درک کنید مثلا مفهوم کار، انرژی، توان، فشار و ... به همین دلیل لازم است هنگام تدریس معلم شش دانگ حواس‌تان سر کلاس باشد. هر موضوعی را متوجه نشدید بلافاصله از معلم بپرسید و آن را برای جلسه بعد نگذارید. ممکن است همکلاسی یا پدر و مادرتان نتوانند آن موضوع را مثل معلم برای شما توضیح دهند، پس سعی کنید سر کلاس، درس را خوب یاد بگیرید. برای حل مساله هم ابتدا از مثال‌ها و مساله‌های کتاب شروع کنید. شاید لازم باشد بارها و بارها آن‌ها را رونویسی کنید. پس از مدتی تمرین‌ها و مثال‌های کتاب را بدون نگاه کردن به جواب آن‌ها پاسخ دهید و این کار را چندین بار تکرار کنید. مساله‌ها را تا انتها حل کنید. اگر دو مساله مشابه می‌بینید هر دو را حل کنید. اگر دو مساله مشابه می‌بینید هر دو را حل کنید چون با حل هر مساله نکته جدیدی را خواهید آموخت.

زیست شناسی
این بخش نیز مانند بخش زمین‌شناسی تقریبا حافظه محور است.پس مرور در این بخش اهمیت زیادی دارد. هرجا که لازم بود مطالب را خلاصه نویسی کنید و زیر نکات مهم خط بکشید. توجه به شکل‌های کتاب می‌تواند به فهم مطلب کمک کند.

و در آخر...
بهتر است با مشورت معلم یک کتاب کمک درسی مناسب تهیه کنید و پس از تدریس معلم در کلاس و حل تمرین‌های کتاب درسی به سراغ آن رفته و سوال‌های کتاب کمک درسی را نیز پاسخ دهید. به این ترتیب با حل تمرین‌های بیشتر یادگیری‌تان عمیق‌تر شده و علاوه بر آن مجموعه‌ای از تمرین‌های مختلف نیز در دسترس‌تان خواهد بود.

محمدجواد مرشدی - کارشناس ارشد مشاوره تحصیلی

 

حق انتشار محفوظ است ©