اخبار
ﺳﻪشنبه، 07 فروردین 1397
تکنیک هایی ویژه برای پرورش خلاقیت

تکنیک هایی ویژه برای پرورش خلاقیت

همان طور که خود خلاقیت و پرورش آن روش های متنوع و گوناگون دارد تعریف خود خلاقیت هم بسیار متنوع است و تا به حال تعریف های متفاوتی از آن شده است. اما در یک تعریف بهتر خلاقیت برای کودک را می توان به شکل های زیر تعریف کرد:
1- خلاقیت یعنی تولید یک ایده یا فکر، یعنی آفریدن و به وجود آوردن، یعنی کودک در باره یک وسله یا پدیده مطلبی را بگوید که کودک دیگری آن را نگفته باشد یا نگاهی تازه به آن داشته باشد به فرض مثال درباره خورشید به جای آن بگوید خاتون طلایی به به‌جای او بگوید برفی سپید یا واژه ها یا جمله های به این شکل 2- خلاقیت یعنی که کودک بتواند برای حل یک مساله یا مشکل راه حل بدهد نه یک راه حل، بلکه راه حل های زیاد- یعنی تولید زیادی ایده و فکرو راه حل و بعد بتواند از بین آنها بهترین راه حل با کمک گرفتن از دیگران را انتخاب کند. 3- البته تولید ایده یا فکر در یک کودک یا همان خلاقیت فقط یک مساله ای نیست که کودک با آن به دنیا آید، یعنی ارثی و ذاتی باشد بلکه قابل پرورش و اکتسابی هست و با روش های می توان آن را پرورش داد. 4- تصور عموم مردم بر آن هست که خلاقیت فقط مربوط به زمینه های دانش، اکتشاف یا اختراع هست یا زمینه های هنری- اما خلاقیت در همه زمینه های گوناگون مانند دانش، هنر، ادبیات، فرهنگ، طبیعت و مسائل گوناگون زندگی قابل پرورش هست 5- خلاقیت و هوش با همدیگر یک مفهوم را ندارند به عنوان نمونه کودکی که باهوش هست ممکن خلاقیت نداشته باشد یا برعکس.

روش های پرورش خلاقیت

روش های پرورش خلاقیت بسیار زیاد هستند و برای پرورش آن در کودکان باید هر یک از روش ها را با علاقه با آنها تمرین کرد.

1- سیالی
یعنی این که برای کودک یک مساله یا یک موضوع طرح کنیم و کودک بتواند برای آن موضوع راه حل های بیشتری بگوید. سیالی یعنی روان بودن فکر که البته سیالی فکر را برای خلاقیت می توان پرورش داد.

تمرین برای سیالی
1- مثلاً به کودک بگویید با بطری های پلاستیکی نوشابه ای چه کارهای می توان انجام داد از کودک بخواهید که کاربردهای بیشتری بگوید تشویقش کنید. در ابتدا از او بخواهید ده استفاده از بطری ها بگویید بعد در مرتبه های بعد بیست کاربرد یا بیشتر. اصلا برای مواردی که کودک مطرح می کند کودک را مورد قضاوت قرار ندهید بلکه تشویفش کنید که استفاده های عجیب و غریب و دور از ذهن را هم مطرح کند. 2- از کودک بپرسید که اگر یک روز اشکال یا یاسمن به مهد کودک نیامد علت آن چه می تواند باشد و از کودک بخواهید برای غیب دوستان خود علت های بیشتری مطرح کند. 3- به کودک بگویید که بامداد به غیر از نوشتن چه کارهای دیگر می توان انجام داد. آنها را یادداشت کنید و برای هر موردی که کودک می گوید او را تشویق کنید. مثلا مداد برای شکل ساختن، تکیه گاه برای گیاهان و گل ها برای هم زدن یک مایع و تابی نهایت کاربردهای دیگر.

2- انعطاف پذیری
یعنی این که کودک بتواند ایده های متنوع از یک موضوع مطرح کند و یک موضوع را نگاهی تو به آن داشته باشد.

تمرین برای انعطاف پذیری
1- یک سیم مفتولی تهیه کنید و با کمک کودک آن را به شکل های مختلف در آورید مانند دایره بیضی، مثلث پروانه و... سعی کنید حداقل سی شکل مختلف با سیم مفتولی درست کنید، اگر کودک توانایی دارد سیم مفتولی را به او بدهید تا خود این کار را انجام دهد اما اگر توانایی حرکت دادن دست ها با سیم مفتولی را ندارد خود شکل های مختلف با آن بسازید و به کودک نشان دهد. 2- یک دایره رسم کنید و از کودک بخواهید کنار دایره شکل های دیگر رسم کند و شکل های جدیدتری بسارد. مثلاً برای دایره بال بکشید و آن را به پروانه تبدیل کند هر چه تعداد شکل ها بیشتر باشد به پرورش خلاقیت کودک بیشتر کمک می کند. 3- سعی کنید از راه های متفاوتی و مختلفی همراه با کودکی به منزل دوستان و آشنایان و حتی مهد کودک و مدرسه بروید.

3- تشبیه
یکی دیگر از عوامل خلاقیت تشبیه است، تشبیه یعنی شبیه دانستن یک مورد به مورد دیگر برای پیدا کردن یک رابطه ی جدید مانند اینکه کودک از بشقاب یا در ظروف به جای فرمان اتومبیل استفاده کند. تشویق کودک به شبیه دانستن چیزها به یکدیگر سبب پرورش خلاقیت ادبی در کودک هم می شود همانگونه که در شعر و ادبیات هم نمونه های تشبیه فرو آن دیده می شود مانند قد کمند، هلال ابرو.

تمرین های برای پرورش تشبیه
1- به کودک بگویید موارد زیر شبیه چه چیزهای هستند برای هر مورد پنج ایده یا فکر بگوید: قلب؟ رود؟ حسادت؟ قطار؟ ابر؟ خودکار؟
2- هر کدام از جملات زیر را به کار بردن تشبیه های کامل کند.
شکستنی مثل .....  سنگین مانند....  درخشان شبیه....  سفید مانند.....
3- به کودک بگویید سعی کند بین کلمات زیر تا می تواند شباهت پیدا کند و موارد شباهت را ذکر کند رایانه * انسان معلم * چراغ باغ * فرش گل * درخت.

4- بسط دادن
یعنی آن که یک کودک بتواند برای فکر یا ایده ی که دارد مطلب دیگری به آن اضافه کند و بتواند جزییات بیشتری از آن فکر یا ایده را بگویید. یعنی بتواند مطالب فرعی تر را هم به آن اضافه کند. مثلاً وقتی به کودک ماشین لباسشویی را نشان می دهید او بتواند علاوه بر دکمه های موجود در ماشین لباسشویی بتواند دکمه ها و کارهای تازه تری را برای ماشین لباسشویی ذکر کند، البته اگر بتواند کاربردهای جدیدتری بگویید به خلاقیت نزدیکتر شده است، البته شاید ابتدا این مهارت برای کودک سخت باشد اما با تمرین و پرسش و نشان دادن وسایل مختلف مثل تلویزیون، تلفن، جاروبرقی و... می توانید این مهارت را در کودک پرورش دهید.

تمرین های برای پرورش بسط دادن
1- برای کودک داستانی را در حد دو سه خط تعریف کنید و از او بخواهید ادامه ی داستان را با جزییات بیشتری کامل کند مثلاً پرنده ای عجیب و غریب در حالی که روبانی سفید به پایش بسته بود در حیاط خانه سقوط کرد و باغچه افتاد... ادامه ی داستان را کودک تکمیل کند.

2- به کودک بگویید می خواهیم یک شیرینی خانگی درست کنیم علاوه بر دارچین چه مواد دیگری می‌توانیم به شیرینی اضافه کنیم که تزیین آن زیباتر باشد و حتی از او بپرسید چگونه می توانیم شیرینی و کیک های خانگی را در بازار بفروشیم درباره جزییات آن با کودک صحبت کنید مثلاً آیا شیرینی ها را در جعبه با پاپیون بگذاریم؟ یا با آقای قناد صحبت کنیم؟ و حتی ایده های کودک را یادداشت کنید و او را تشویق کنید که صحبت کند و ایده و فکر بگویید.

3- به کودک بگویید از زبان تلفن همراه مادر یا مامان یک داستان را تعریف کن. مثلاً تلفن می تواند چه حرف های برای گفتن داشته باشد؟ چه احساساتی دارد؟ غمگین یا شاد یا متعجب است؟ یا چه خاطراتی دارد؟ حتی در این باره یک نقاشی بکشد.

5- ترکیب
یعنی این که کودک بتواند دو یا چند فکر یا ایده را با هم ادغام کند و یک ایده یا فکر جدیدتر را به وجود آورد. مثلاً به کودک بگویید که اگر دو میوه را ترکیب کنیم چه شکلی می شود یا دو رنگ را با هم ترکیب کنیم چه می شود. با این مثال های ساده شروع کنید و به موارد پیچیده تر برسید. یعنی سن کودک را هم در طرح مثال ها در نظر بگیرید. اگر سن کودک بیشتر است مثلاً بگویید اگر پنکه و جارو برقی با هم ترکیب شوند چه شکلی می شود یا تلویزیون یا رایانه.

تمرین های برای پرورش مهارت ترکیب

1- واژه های زیر برای کودک طرح کنید و به کودک بگویید که بین کلمه ها ارتباط برقرار کند یا اگر آنها را با هم ترکیب کند چه چیزی تولید می شود. *ماهی و کتاب *قایق و گلدان *انگور و نامه 2- از کودک بپرسید اگر افراد زیر با هم همکاری کنند چه کارهای می توانند انجام دهند؛ * یک پزشک یا معلم * یک کوهنورد یا پزشک *یک پرستار یا یک باغبان و. 3- به کودک بگویید اگر یک کلم در اختیار داشته باشیم سه تا ماده غذایی دیگر که به آن اضافه کنیم چه غذاهای را می توان درست کرد؟ البته این مرحله را روی کاغذ انجام دهید.


منبع: بیتوته