|
فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزه به صورت یک پدیده قدرتمند و تاثیرگذار بر زندگی فرد و جامعه جایگاه خاص و مهمی را در آموزش عالی و متوسطه به خود اختصاص داده است.
دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم دنیایی است که هر روزه بیش از پیش از فناوری زایا و پویا بهره می جوید و الزاما هر اندیشمندی را به شناخت اهمیت و ضرورت فهم درست فناوری و مفاهیم آن و لزوم کسب عمیق قابلیت ها و مهارت های لازم برای استفاده بهینه از آن رهنمون می سازد. آنچه در جامعه اطلاعاتی به خصوص در بخش آموزش مورد تاکید است صرف سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری و نرم افزاری فناوری های نو و استفاده از آن برای انبار کردن اطلاعات نیست بلکه مساله مهم و اساسی توانمندسازی فراگیران برای رسیدن به مهارت خودرهبری در یادگیری است.نظام آموزشی و پژوهشی در ایران برای ایجاد جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سیستم خود نیاز به بررسی نیازسنجی این فناوری در تعاملات زیرساخت های خود دارد و به بیان دیگر برای تشخیص جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی کشور باید بتوان نقش آن را در توسعه کمی و کیفی حوزه آموزش و پژوهش کشور شناسایی و تبیین کرد البته نباید انتظار نتایج خارق العاده ای در کوتاه مدت از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش متوسطه و عالی داشته باشیم.
در هزاره جدید دیگر ساختار و فرآیند سنتی آموزش جوابگوی نیازهای جامعه انسانی در عصر اطلاعات نیست چرا که دانش محوری بزرگ ترین هدف انسان معاصر است لذا باید فرصت هایی را یافت که نتیجه فرآیند آموزش را غنی تر نمود زیرا بی سوادان قرن جدید آنهایی نیستند که نمی توانند بخوانند و بنویسند بلکه کسانی هستند که نمی دانند چگونه یاد بگیرند. مسلما بهره گیری از فناوری های آموزشی با استفاده از روش های جدید موجبات کارآیی و اثربخشی بیش از پیش نظام های آموزشی را فراهم می نماید. با مطالعه تحقیقات صورت پذیرفته می توان به راحتی فهمید که با راه اندازی چنین سیستم های آموزشی لااقل می توان در هزینه های هنگفت سالیانه دانشگاه ها به میزان چشمگیری صرفه جویی کرد و در ازای آنها مابه التفاوت حاصله را صرف تقویت و توسعه ICT و منابع درسی و استانداردهای آموزشی کرد. دیگر جای تعلل نیست پس هر چه سریع تر می بایست از خواب غفلت بیدار شد و کمی هم آینده دورتر را از نظر گذراند.
در پنجاه سال گذشته بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات تغییرات عمده ای را در عرصه های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشری مملو از ابداع فناوری های اطلاعات و ارتباطات است که از آنان به عنوان فناوری های جدید یا عالی یاد می شود و بیشترین تاثیر را در حیات بشری داشته اند.جهانی شدن به عنوان یک مرحله اجتناب ناپذیر بشری در قرن حاضر می باشد که موتور محرک آن نیاز اقتصادی جوامع است که بدون شک تحولات گسترده فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر فراوانی در تمامی عرصه های اجتماعی و اقتصادی بشریت به دنبال داشته و تاثیر آن بر جوامع بشری به گونه ای است که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی است جامعه ای که در آن دانایی و میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش، دارای نقشی محوری و تعیین کننده است و انجام امور بدون در نظر گرفتن فاصله جغرافیایی و فارغ از محدودیت های زمانی محوری ترین دستاورد این فناوری است و ممکن است فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی به تنهایی گرسنه ها را سیر نکند، گرسنگی را ریشه کن نکند یا مرگ و میر کودکان را نکاهد اما عواملی با اهمیت هستند که رشد اقتصادی و برابری اجتماعی را به همراه دارند. فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزه به صورت یک پدیده قدرتمند و تاثیرگذار بر زندگی فرد و جامعه، جایگاه خاص و مهمی را در آموزش و پرورش به خود اختصاص داده است. دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم دنیایی است که هر روز بیش از پیش از فناوری زایا و پویا بهره می جوید و الزاما هر اندیشمندی را به شناخت اهمیت و ضرورت فهم درست فناوری و مفاهیم آن کسب عمیق قابلیت ها و مهارت های لازم برای استفاده بهینه از آن رهنمون می سازد.
توسعه این فناوری ها به قدری چشمگیر و فراگیر است که نمی توان تاثیرات آن را بر آموزش نادیده گرفت زیرا استفاده از ظرفیت های توسعه یافته فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در بخش آموزش امری اجتناب ناپذیر و ضروری است. (عطاران، ۱۳۸۱)بسیاری از متخصصان توسعه معتقدند سرعت انقلاب فناوری بسیار بیشتر از انقلاب صنعتی است و چنانچه کشور ما که یک کشور در حال توسعه است به منظور پیوستن به این قطار سریع تلاش ننماید قطعا فاصله بیشتری با دیگر کشورها در مقایسه با انقلاب صنعتی پیدا خواهد کرد. آنچه در جامعه اطلاعاتی به خصوص در بخش آموزش مورد تاکید است صرف سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری فناوری های نو و استفاده از آن برای انبار کردن اطلاعات نیست بلکه مساله اساسی و مهم توانمندسازی فراگیران برای رسیدن به مهارت خودرهبری در یادگیری است. (امیر تیموری، ۱۳۸۰)فرصت ها و تهدیدهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش متوسطه و عالیاصولا هر نوع تحول و تغییری در عرصه های مختلف از جمله عرصه آموزشی آثار و تبعات مناسب با اهداف و کارکردهای خود را به همراه خواهد داشت بنابراین شناخت نتایج و آثار هر پدیده لازم و ضروری است توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز از این قاعده مستثنی نیست.
فرصت ها
۱) کمک همه جانبه به امر کیفیت بخشی آموزشی: انگیزه اولیه کاربرد به طور کلی در امر آموزش عالی است که ICT شکل های پیشرفته تر و بهتر آموزش و یادگیری را حمایت می کنند. امروزه مهم ترین نگرانی جامعه اعم از معلمان اولیا و مربیان، برنامه ریزان و سیاستگزاران اصلی کشور مساله کیفیت و اثربخشی خدمات و اهداف و برنامه های آموزشی و عدم استفاده از فرصت های حاصله از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و ایجاد ساز و کارهای لازم برای پرداختن به کیفیت و کارآیی برنامه های آموزشی است.
۲) تربیت نیروی انسانی کارآمد: از دستاوردهای مفید، اثربخش و ماندگار توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تربیت نیروی انسانی واجد شرایط برای تامین نیاز جامعه می باشد و نیروی انسانی خود می تواند عامل تغییر و تحول در هر محیطی تلقی گردد.
۳) یادگیری انعطاف پذیر: ICT با قابلیتی که در زمینه مقدار و تنوع منابع و رسانه های اطلاعاتی لازم برای یادگیری دارد و با خدمت گیری از کاربردهای دیگر، زمینه طرح ریزی عمل و ارزیابی انعطاف پذیر، متنوع وگسترده را به صورت اقتضایی فراهم می آورد.
۴) دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی: از فرصت های فراهم آمده ناشی از توسعه ICT دسترسی آسان و سریع و کم هزینه به منابع اطلاعاتی در زمینه های علمی، اجتماعی، آموزشی و... می باشد که این امر می تواند به کارشناسان ارشد وزارت آموزش و پرورش و معلمان به منظور افزایش توانمندی های علمی و دانشجویان به منظور مطالعه و تحقیق مستمر و افزایش اطلاعات آنان و سایر بخش های مرتبط کمک کند.
۵) کاهش هزینه های آموزشی: الف) بلندمدت: توانمند ساختن نیروی انسانی و افزایش مهارت های فراگیران، ب) کوتاه مدت و میان مدت، هزینه های اداری با فعال نمودن اتوماسیون اداری، آموزش مجازی برای معلمان.
۶) بازآموزی معلمان و افزایش مهارت و دانش شغلی: آنان این فرصت را در اختیار معلمان قرار دهند که با استفاده از یک کامپیوتر و آشنایی اندکی با نحوه دسترسی به منابع اطلاعاتی دانش و مهارت خود را به روز کنند (زمانی، ۱۳۸۱)
۷) یک فرصت یادگیری مادام العمر.
۸) انعطاف پذیری در ابزار و امکانات آموزشی.
۹) ایجاد فرصت های آموزشی برابرتهدیدها: لازم به ذکر است به رغم مزایایی که برای همگانی شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات عنوان شد خطراتی نیز در این فناوری وجود دارد:
۱) افزایش شکاف طبقاتی
۲) دسترسی آسان به منابعی که با ارزش ها و هنجارهای جوامع مختلف مغایر است.عدم همراهی استادان و معلمان با برنامه های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطاتبرای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران مشکلاتی وجود دارد که ابتدا بایستی این مشکلات حل گردند تا بهره مناسب از این شیوه آموزشی محقق گردد از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:ناکافی بودن امکانات نرم افزاری و سخت افزاری و نامناسب بودن زیرساخت های مخابراتی از نظر محدودیت در پهنای باند و عدم دسترسی به اینترنت در شهرهای مختلف، مشکل آموزش دروس عملی و ارزیابی فراگیران به صورت Online، عدم اطلاع رسانی کافی در خصوص این شیوه آموزشی و در نتیجه عدم آگاهی جامعه از امکانات آن (زهرا بهشتی، ۱۳۸۴).یادگیری شخصی: در یادگیری شخصی فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب و در اینترنت به جست وجو و تحقیق درباره آن می پردازد.یادگیری جمعی: در یادگیری جمعی نیز سعی بر استفاده از ابزارهای مختلفی چون سالن های تبادل نظر و گفت وگوی اینترنتی است. دانشجویان به طور همزمان در اینترنت حضور یافته و در مورد موضوعات درسی یا تمرین ها و تحقیقات ارائه شده از طرف استاد به بحث و تبادل نظر می پردازند. کلاس های مجازی: از کلاس های مجازی به عنوان بهترین و موثرترین شیوه آموزشی الکترونیکی نام برده شده است.
در این روش معلم و شاگرد تصویر یکدیگر را رویت و تبادل نظر می کنند.نتیجهدر عصری که فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار توانمندساز اندیشه و در امتداد فکر انسان ها هر لحظه در حال تولید و توزیع اطلاعات است به نظر می رسد رسالت اصلی نظام آموزشی تعلیم و تربیت انسانی است که بتواند با توجه به اطلاعاتی که در هر لحظه در دست دارد بهترین انتخاب را انجام دهد و در هجوم حیران کننده اطلاعات بر هویت خود حاکم بماند، در عصر اطلاعات دانایی رمز بقاست، از این رو تک تک عناصر جامعه باید مجهز به دانش روز باشند. بدون تردید رشد وگسترش فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی بیشترین تاثیر را بر محیط های آموزشی و به طور کلی بر آموزش عالی و متوسطه داشته به گونه ای که امروزه برقراری ارتباطات گسترده دانشگاهیان با اهداف علمی، آموزشی و پژوهشی به شکل فزاینده ای از طریق اینترنت و شبکه های کامپیوتری امکان پذیر شده است. از سوی دیگر روش های سنتی آموزش دیگر قادر به تامین نیازهای آموزشی افراد و بالاخص دانشجویان و دانش آموزان عصر اطلاعات نمی باشد.
فراگیران در عصر حاضر نیازمند آن هستند که به طور مداوم توانایی های خود را افزایش دهند و این کار تنها از طریق دسترسی سریع و بهنگام و مداوم به مواد آموزشی و استاد امکان پذیر می باشد محدود کردن این دسترسی به زمان و مکان کلاس درس، کارگاه و کتابخانه مانعی بزرگ در ارتقای دانش فراگیران است. فناوری اطلاعات و ارتباطات ظهور عصر جدیدی را در نظام آموزشی نوید می دهد که به طور یقین مستلزم بررسی ماهیت، مزایا و ساختار آموزش الکترونیکی، ایجاد تحول در برنامه های آموزشی و همچنین در نگرش، عادات، رفتار اطلاع یابی و مهارت های دانش آموزان، دانشجویان، اساتید، معلمان و برنامه ریزان است. فناوری اطلاعات و ارتباطات و حرکت از جوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی اثر قابل توجهی بر تمامی ابعاد زندگی بشر خواهد داشت، روش های نوین آموزشی نیز باید در سطح کلان و خرد تابع چنین تغییراتی باشد تا اثر فناوری در تمام محیط ها و حتی زندگی قابل رویت باشد. با مطالعه و تحقیق صورت پذیرفته می توان به راحتی فهمید که با راه اندازی چنین سیستم های آموزشی لااقل می توان در هزینه های هنگفت سالیانه مدارس و دانشگاه ها به میزان چشمگیری صرفه جویی کرد و در ازای آن مابه التفاوت حاصله را صرف تقویت و توسعه ICT و منابع درسی و استانداردهای آموزشی کرد. دیگر جای تعلل نیست پس هر چه سریع تر می بایست از خواب غفلت بیدار شده و کمی دورتر را از نظر گذراند.
|