ما بسیاری از مطالب را خوب به یاد می‌آ‌وریم و برخی را سریعاً فراموش می‌کنیم. چرا حافظه ما همواره یکسان عمل نمی‌کند و چرا برخی از افراد حافظه بهتری دارند؟
حافظه خوب، به جز در موارد استثنایی، هدیه خاص برای افراد خاص نیست؛ بلکه بیشتر، محصول تلاش آگاهانه و سازمان یافته هر فرد است که از نیاز به دانستن و به یاد آوردن موفقیت آمیز ناشی می‌شود؛ حتی با کمی تمرین و مقداری آگاهی کلی از عواملی که در ایجاد یک حافظه بهتر مؤثرند، به نتایج مثبتی می‌توان دست یافت. حتماً تا به حال در شرایطی این موضوع را تجربه کرده‌اید که با وجود تلاش و کوشش بسیار، نتوانسته‌اید مطلبی را به خاطر بسپارید و مجبور شده‌اید که آن را دوباره بخوانید.
اینکه حافظه هر فردی از شما داوطلبان عزیز نتواند موضوعاتی را حفظ کرده و برای طولانی مدت به خاطر سپارد، به عوامل مختلفی بستگی دارد و شما به عنوان یک داوطلب کنکور، باید سعی کنید تا تمام این موارد را در مسیر آمادگی برای آزمون رعایت کنید. در این مقاله برای اینکه شما را برای یک مطالعه خوب آماده کنیم، به برخی از رموز یک حافظه خوب، یعنی عواملی که می توانند در ایجاد حافظه قوی مؤثر باشند و باعث شود تا شما مطالب را به صورت جامع تر و بهتری در حافظه خودتان حفظ کنید، اشاره می‌کنیم.
دانستن، مؤثرترین راه برای یادگیری است وراه شما برای یادگیری مؤثر، مستلزم شناخت موارد زیر است:
1- خودتانبرای اینکه بتوانید حافظه خود را به منظور یادگیری بهتر تقویت کنید و از آن به بهترین روش ممکن استفاده نمایید، باید خودتان را بخوبی بشناسید و به خصوصیات خود بخوبی آگاه باشید: اینکه در چه ساعاتی از روز، یادگیری بهتری دارید؟ آیا خواندن را دوست دارید؟ حل مسایل؟ حفظ کردن؟ از بر خواندن؟ عادت‌های مطالعه شما چیست؟ چگونه این عادت ها به وجود آمده‌اند؟ کدامشان خوب است و کدامشان بد؟ آیا شرایط محیطی شما مناسب هستند؟ چه چیزهایی در کنترل شما هستند و چه چیزهایی خارج از آن؟ چه چیزی باعث می‌شود تا شما خودتان را وقف یادگیری یک مطلب کنید؟ و ...
2- توانایی شما برای یادگیریبعد از شناخت خودتان، گام بعدی این است که توانایی‌تان را در خصوص یادگیری ارزیابی کنید و طبق آن، برای مطالعه و آمادگی برای کنکور، برنامه‌ریزی کنید. به خاطر داشته باشید تا زمانی که شما نتوانید برآورد درستی از توانایی‌هایتان داشته باشید، نمی‌توانید یادگیری ماندگار و قابل قبولی داشته باشید. پاسخ به سؤالاتی مانند اینکه: چه تجاربی درباره نحوه یادگیری خود دارید؟ وقتی که مطالعه می‌کنید، آیا از خود می‌پرسید که متوجه مطلب شده‌اید یا نه؟ آیا باید سریع‌تر پیش بروید یا آهسته‌تر؟ آیا قبل از ادامه مطالعه، به زمانی برای فکر کردن در مورد مطلب نیاز دارید یا نه؟ آیا برای پردازش و جا افتادن مطلب در مغزتان نیاز به مباحثه با دوستان خود دارید یا نه؟ آیا برنامه شما با نقاط ضعف و قوتتان همخوانی دارد؟ چقدر به مطلبی که می‌خوانید، علاقه دارید؟ چقدر زمان برای یادگیری یک مطالب لازم دارید؟ و... موجب می‌شود که شما برآورد درست از این توانایی‌ها داشته باشید.
3- روش‌های موفقیت آمیزی که در گذشته از آنها استفاده کردهایدبه عنوان یک داوطلب آزمون سراسری، شما مدت زمان زیادی را از دوران ابتدایی تا پایان دبیرستان به مطالعه و درس خواندن گذرانده و در طی این سال‌ها، عادت‌های خوبی در مطالعه داشته‌اید که باعث شده است تا موفق‌تر عمل کنید. گرچه، مطالعه برای کنکور تاحدودی با مطالعه کلاسی متفاوت است، اما شما می‌توانید از تجربه‌ها و روش‌های موفقیت آمیز خود در طول آمادگی برای کنکور استفاده کنید؛ مثلاً توانایی شما در نوشتن یک خلاصه نویسی خوب، شیوه متفاوت و مؤثر شما در یادگیری زبان انگلیسی و عربی، راهکارهای شما در یادگیری اسامی نویسندگان و شاعران و آثار آنها در تاریخ ادبیات، همه و همه، می‌تواند از روش‌های موفقیت آمیز درسی شما باشد؛ پس این نقاط قوت خود را یادداشت کنید و برای تقویت و استفاده از آن در کنکور یا تعمیم آن به موارد مشابه وقت بگذارید. به این ترتیب می‌توانید بخشی از راه را با به کارگیری توانایی‌های خود طی کنید.
علاوه بر سه موضوعی که در بالا اشاره شد، حتماً باید به این موضوع نیز توجه کنید مطالبی که شما می‌خوانید، بسته به موارد آن، ممکن است که زودتر، دیرتر یا به صورت کمتر یا ماندگارتری در حافظه شما بماند. از جمله این موارد عبارتند از:
الف- علاقهاین یک قانون است که همه ما مطالب و موضوعاتی را که به آنها علاقه‌مندیم بهتر و زودتر به خاطر می سپاریم؛ بنابراین، برای به خاطر سپردن هر درسی سعی کنید تا علاقه به آن درس را در خود ایجاد کنید. گرچه ممکن است که ایجاد علاقه در بعضی از درس‌ها مشکل باشد، اما شما قبل از هر چیز باید به این نکته فکر کنید که درسی که شما از آن خوشتان نمی‌آید سهم و نقش مهمی در قبولی شما در کنکور، بخصوص در رشته مورد نظرتان، دارد؛ پس بهتر این است که نه از سر اجبار، بلکه از سر علاقه، به مطالعه آن درس بپردازید. اگر این روش جواب نمی‌دهد، سعی کنید که ارتباطی بین علایق خود و آن درس پیدا کنید؛ مثلاً معلم آن درس که فردی بسیار مهربان است، ساعات مطالعه آن درس که در ساعات پر انرژی و سر حال بودن شماست و مواردی نظیر آن.
ب- توجهاگر به هر دلیلی به مطالب درسی که می‌خوانید توجه نکنید، آنها را به خاطر نخواهید سپرد. برای اینکه بتوانید با این موضوع مقابله کنید، حتماً به جزییات مطالب توجه کنید. به مطالب، طوری نگاه کنید که گویی برای اولین بار است آنها را می‌بینید. هنگام مشاهده و تحلیل مطالب، از شلوغی ذهن پرهیز کنید وبگذارید که حواس شما به بهترین شیوه ممکن عمل کند. فرآیند مشاهده شامل چهار عنصر ضرور به نام علاقه، تمرکز، توجه خلّاق و درک آگاهانه است. اگر این نکات را رعایت کنید، به احتمال زیاد، مطالب را بخوبی به خاطر خواهید سپرد.
پ- درکشما آن چیزی را بهتر به یاد می‌آورید که درک کرده اید و مفهومی از آن در ذهنتان نقش بسته است؛ بنابراین، لازم به نظر می‌رسد که آنچه را یاد می‌گیرید، تحلیل کنید و سعی کنید آن را بفهمید. حتماً مواردی را که در مطالعه و تمرین به آنها شک دارید، از بین ببرید و در پی آن باشید تا مطلب برایتان واضح شود. ضمناً یادداشت‌های ذهنی و توضیحی داشته باشید تا مطمین شوید آنچه را که باید به یاد می‌سپارید، کاملاً درک کرده‌اید.
ت- تکرارافراد بسیار کم و معدودی وجود دارند که با یک بار خواندن و مطالعه یک درس، آن را برای همیشه در حافظه خود حفظ می‌کنند؛ پس نگران این موضوع نباشید که برای به خاطرسپاری مداوم و طولانی مدت یک مطلب، لازم است آن را چندین بار مرور کنید؛ بنابراین، مکرر بخوانید، بنویسید، ترسیم کنید و به ذهن بسپارید تا موضوع کاملاً در ذهنتان ثبت شود. حفظ برخی از موضوعات به تلاش بیشتری نیاز دارد و برخی دیگر سعی کمتری را می‌طلبد؛ اما به هر حال در همه موارد، تکرار بیشتر، به خاطر سپردن بیشتری را تضمین می‌کند؛ پس اگر درسی برای شما مشکل‌تر است، آن را بیشتر تکرار کنید تا بر اثر تکرار، سختی مطالب از بین رفته و بیشتر در حافظه شما بماند.
ث- مروریکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌هایی که برای حفظ و به خاطرسپاری طولانی مدت مطالب لازم است و ما بارها بر انجام آن تاکید و توصیه کرده‌ایم، مرور کردن است؛ پس حتماً زمان‌هایی را در برنامه درسی خود به مرور کردن اختصاص دهید. برای انجام این کار می‌توانید مطالبی را که زیر آن خط کشیده شده یا خلاصه‌نویسی کرده‌اید، چند بار در طی مدت زمان آمادگی برای کنکور، مجدداً مطالعه کنید.