شما تا کجا می توانید شخصیت کودک تان را شکل داده و ویژگی های ذاتی اش را تغییر دهید.
چطور با کودک تان حرف می زنید، به او نگاه می کنید و چند بار در روز نوازشش می کنید؟ روانشناسان می گویند نه تنها جملاتی که به کودک تان می گویید و مدرسه ای که برایش انتخاب می کنید بلکه حتی شیوه نگاه کردن شما به فرزندتان، می تواند به شخصیت او شکلی متفاوت دهد.دکتر محسن ایمانی، دکترای علوم تربیتی می گوید، شاید کودک شما برخی ویژگی ها را از پدر یا مادربزرگش به ارث برده و با آنها به دنیا آمده باشد اما نمی توانید سهم خودتان را در شکل دادن به شخصیت او نادیده بگیرید. به گفته وی، در شکل گیری شخصیت کودکان ارث جایگاه خودش را دارد اما والدین هم می توانند با رفتارهای خود این ویژگی را تقویت کرده یا برعکس آن را کمرنگ کنند.
بچه حرف شنو خوب است!
شاید داشتن فرزندی محتاط که قبل از دست زدن به هر چیزی اول به چشمان مادرش نگاه کند یا بدون اجازه مادرش دست از پا خطا نکند، آرزوی بسیاری از والدین باشد اما بد نیست بدانید کودکی که حتی برای آب خوردنش هم منتظر گرفتن تایید از مادرش است، احتمالا در بزرگسالی با اختلال وسواس درگیر می شود. مادران مضطربی که با کنترل کودک شان سعی می کنند، استرس خودشان را کنترل کنند، کودکانی پر از ترس و اضطراب تربیت می کنند. پس نگذارید ترس های شما این ویژگی را در فرزندتان تقویت کند.
ریسک نمی کند؟
دوست ندارد سرسره بازی کند و وقتی پارک می روید، کنار شما روی نیمکت می نشیند؟ او را به خاطر این محافظه کاری بیش از اندازه دست نیندازید! به جای رفتارهایی که فاصله او را با ریسک پذیری های کوچک بیشتر می کند، سعی کنید همراهش باشید، دستش را بگیرید و به او اطمینان دهید که هیچ اتفاقی برایش نمی افتد و حتی اگر لازم بود با او سر بخورید. می توانید در ابتدا او را از نیمه سرسره رها کنید و برای موفقیت های کوچکش تشویقش کنید و بعد هم به او بگویید اگر به تنهایی از سرسره سر بخورد می تواند شکلاتی را از شما جایزه بگیرد.
اگر فرزندتان فقط از انجام برخی بازی ها یا قرار گرفتن در موقعیت های خاص هراس دارد، نگران نباشید؛ با رفتاردرمانی و تشویق او می توانید تا حدود زیادی اوضاع را بهتر کنید. نگذارید سختگیری شما کار را برای تان سخت تر کند و اجازه دهید با آرامش نفس بکشد، تجربیات جدید کسب کند و بفهمد دنیا آنقدرها هم ترسناک نیست؛ البته اگر احساس می کنید ترس های فرزندتان از کنترل شما و خودش خارج شده و قابل مهار کردن نیست، حتما با یک روانشناس در این مورد مشورت کنید.
از سروصدا فراری است؟
در جشن بچه ها، تنها کسی که از صدای آواز فراری است و دوست ندارد دور کیک بچرخد، فرزند شماست؟ هرچه دستش را می کشید و با چشم و ابرو به او اشاره می کنید که وسط مهمانی برود هم کارساز نیست؟ در این مواقع کودک تان اصرار دارد به خانه بروید.چون سر و صدا او را آزار می دهد؟ نباید فراموش کنید بعضی از ترس ها ذاتی هستند و همان طور که برخی از بچه ها از ارتفاع می ترسند، بعضی از کودکان هم به طور ذاتی صداهای بلند را دوست ندارند. کودکان کمتر از سه سال به طور معمول با ورود به مکان های پرسروصدا می ترسند و کودکانی که بیش از سه سال دارند، معمولا راحت تر با سروصدا و مهمانی کنار می آیند. برای اینکه بچه ها از شلوغی فراری نشوند، فرکانس صداها هم باید در وضعیت مناسبی باشد.
گاهی بزرگ ترها هم در بعضی مهمانی ها از صدا آزار می بینند اما نه ترسو هستند و نه مشکلات روانی دارند. تحمل آلودگی صوتی برای بزرگسالان هم دشوار است چه برسد به دختر یا پسربچه های خردسال . بعضی صداها نه تنها آرامش بخش نیستند بلکه با فرکانسی نخراشیده سوهان روح هم می شوند و طبیعی است که این صداهای زمخت کودکان را هم مثل بزرگترها آزار می دهد. پس اگر کودک چهار ساله شما از برخی صداها فاصله می گیرد، توقع نداشته باشید پا به پای شما از مهمانی لذت ببرد و به او حق دهید که در برابر صدای بلند موسیقی تاب نیاورد. اما اگر کودک تان به اندازه کافی بزرگ شده و هم سن و سال هایش به راحتی با صداها کنار می آیند، می توانید از محرک خوشایند و پاداش دادن برای ترغیب او استفاده کنید.
در چنین شرایطی برای اینکه در میهمانی بماند به او توجه بیشتری نشان دهید و حتی برایش جایزه ای هم در نظر بگیرید اما مجبورش نکنید ساعت ها در فضایی که برایش غیرقابل تحمل است بماند. می توانید به او بگویید درصورت اذیت شدن به اتاق برود و در فضایی آرام تر بازی کند. تصور نکنید اجبارهای شما از کودک تان فرد آرام تر و منطقی تری می سازد. تنها کاری که شما می توانید بکنید، همراهی با او و ترغیب کردنش به روبه رو شدن با موقعیت های ناخوشایند است اما نمی توانید با اجبار و تهدید ترس ها و نگرانی های فرزندتان را از بین ببرید چون با این کار تنها مشکلات کودک تان را تشدید می کنید.
چشم سفید است؟
کودکان چهار یا پنج ساله فرصت زیادی برای تجربه کردن کار خطرناک نداشته اند و کودکی که در این سنین از بالای یخچال می پرد تا به حال افتادن و درد پاهایش را تجربه نکرده است. با این شیطنت ها نمی توان برچسب بی فکر بودن را به کودک چسباند و تنها باید در نقش والد مراقب اعمال او باشید، از کارهای خطرساز آگاهش کرده و بدون ترساندنش از ریسمان سیاه و سفید خطرها را به او گوشزد کنید. مطمئن باشید جیغ و فریاد شما هیچ پیامی به کودک تان نمی رساند. پس هنگام خطر با پیام های واضح به او هشدار دهید تا متوجه خطر شود؛ البته مراقب باشید به خاطر نگرانی های بیش از اندازه تان سد راه کنجکاوی و پیشرفت او نشوید. کودک نیاز دارد روابط و جهان اطرافش را درک کند و حتی در مسیر این یادگیری کمی خرابکاری کند.
لجبازی می کند؟
در مهمانی هنگامی که سرتان حسابی شلوغ است و در حال چیدن سفره غذا هستید، مدام پاهایش را در سفره دراز می کند؟ هرچه چشم غره می روید انگار نه انگار فقط با چشمانی گرد به شما زل می زند و می گوید: «دوست دارم» حاضر جوابی اش از یک طرف و نگاه سرزنشگر دیگران از طرفی دیگر شما را از کوره به در می برد؟ در این مواقع خونسردی خود را حفظ کنید. ممکن است هدف کودک فقط جلب نظر شما باشد و البته گاهی هم لجبازی راهی برای تلافی رفتار های نادرست شماست. شاید فرزند شما از دست تان دلخور است یا از تنبیه نامناسب شما خشمگین است.
گذشته از این همیشه هم حرکات نادرست از روی قصد نیست. کودک شما هنوز درک درستی از رفتار درست یا نادرست ندارد و وقتی با فریاد به او می گویید: «نکن! سرم رفت!» دقیقا نمی فهمد که سر شما چرا رفته است و اینکه خودش مقصر رفتن سر شماست یا نه. اگر شما با پیام های واضح و قابل فهم به کودک تان نگویید چه کارهایی را نباید انجام دهد، نباید انتظار رسیدن به خواسته های تان را داشته باشید.
به باباش رفته ؟
کودک مدام از طریق مشاهده یاد می گیرد. اگر خودتان لجبازی می کنید، فرزندتان هم از شما می آموزد و اگر برای عصبانی کردن همسرتان و تلافی کردن رفتار نامناسب او صدای تلویزیون را بلند می کنید، فرزندتان هم این روش رفتاری را یاد می گیرد.
پس قبل از هر کاری، سعی کنید الگوی کاملی برای فرزندتان باشید؛ البته گاهی هم آموزش نادرست فرزندی لجباز بار می آورد. اگر هنگامی که رفتار نادرستی را در جمع مرتکب می شود به او لبخند بزنید و با شوخی بگویید «به باباش رفته» تا سعی کنید رفتار نامناسبش را پوشش دهید، این پیام را به او می دهید که رفتارش جالب بوده و به طور ناخودآگاه رفتارش را تقویت می کنید. گذشته از این، هیچ وقت در مقابل کودک به خاله و دایی در مورد اینکه چگونه ظرف شکلات ها را پخش کرده یا ظرف های خانه را شکسته است چیزی نگویید و اشتباهاتش را به عنوان شیرین کاری به دیگران معرفی نکنید.
درست می شود؟
برای متوقف کردن اشتباهات فرزندتان باید از راه درست وارد شوید و بدانید تنبیه و فریاد تنها کار را بدتر می کند. کود ک نترس شما حتی اگر در آغاز از تنبیه بدنی تان بترسد، خیلی زود در برابر تهدید های تان نسبت به تنبیه کردن دیگر هیچ واکنشی نشان نمی دهد. باید شیوه های تربیتی را بیاموزید تا بتوانید تعاملی مناسب با فرزندتان داشته باشید. راه چاره شما محروم سازی است. اگر حاضر نیست پاهایش را از سفره جمع کند، باید به او بگویید اجازه نخواهد داشت با کامیون مورد علاقه اش بازی کند.
فراموش نکنید اگر سر حرف تان نباشید و با تسلیم شدن در برابر گریه هایش به او اجازه دهید تا با اسباب بازی مورد علاقه اش بازی کند، دفعه بعد او حرف شما را جدی نمی گیرد. ابتدا کمی فکر کنید، اگر او را از چیزی محروم کنید، احتمالا باید گریه هایش را هم تحمل کنید؛ البته صبر شما از او کودکی سر به راه می سازد.