برخی صفات شخصی نامطلوب به شكلی در عده‌ای از کودکان تظاهر می‌یابند. بروز بعضی از صفات نامطلوب به نظر بی خطر می‌آیند و ما معمولاً بدون اینكه تلاش جدی برای اصلاح آن‌ها انجام دهیم اجازه می‌دهیم استمرار یابند. هیچ صفتی از این نوع اگر به تنهایی یا حتی همراه با چند صفت معدود دیگر دیده شود، نباید به خودی خود موجب نگرانی شوند. ولی، اگر مجموعه‌ای از آن‌ها در یك كودك با شدت بیش از متعارف دیده شود نیاز به نظر متخصص برای تشخیص اختلالات رفتاری در وی خواهد داشت.
تعریف رفتارهای ناسازگارانه
رفتارهای ناسازگارانه، رفتارهایی هستند که با نظر والدین، مربیان، اطرافیان و جامعه سازگاری ندارد. رفتار کودکان ناسازگار احساس بسیار بدی را در اطرافیان ایجاد می‌کند و با واکنش‌های ناخوشایندی از سوی دیگران مواجه می‌شوند. در روان شناسی به رفتاری «ناسازگار» گفته می‌شود که فرد در شرایطی قرار می‌گیرد و قادر نیست خود را با محیط اجتماعی یا خانوادگی به گونه‌ای مناسب، هماهنگ یا سازگار نماید؛ در نتیجه معمولاً این ناسازگاری روی رفتار و حالات عاطفی فرد تأثیر می‌گذارد. در مورد کودک ناسازگار باید بگوییم : «او کودکی است که هر میل خود را حق خود دانسته و برای ارضای آن میل یا دستیابی به خواسته خود به گریه کردن، جیغ زدن، کتک زدن و... توسل می‌جوید.» رفتار ناسازگار عبارت است از هر فعالیتی که از لحاظ مهارت فردی برای دست و پنجه نرم کردن موثر با مشکلات و استرس‌های زندگی جنبه غیر عملی و ضد سازندگی داشته باشد.
کودکان طرد شده
اغلب بچه‌ها می‌خواهند دوست پیدا کنند، اما برخی از آنان در یادگیری چگونه دوست پیدا کردن کُند هستند. برخی از کودکان ممکن است به دنبال رفاقت با همسالان باشند، اما ممکن است از یک گروه طرد شوند، که شاید به علل مختلف ناسازگاری باشد. برخی بچه‌ها اغلب در صورت نشان دادن رفتار تهاجمی یا آشوبگرانه، به وسیله همسالان طرد می‌شوند؛ بعضی هم ممکن است به حاشیه رانده شوند، بدون اینکه خودشان متوجه باشند. چنین کودکان طرد شده‌ای اغلب اوقات تنها هستند. آنان مورد علاقه همسالان نیستند و مدام احساس ناخوانده بودن دارند. این بچه‌ها اغلب به پرخاشگری و آشوبگری تمایل دارند و نسبت به حاشیه رانده شدن بسیار حساسیت نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است به قلدری و قانون شکنی روی بیاورند. حتی برخی از آنان ممکن است به اختلال کم توجهی بیش فعال (ADHD) مبتلا شوند.
بعضی از صفات كودكان ناسازگار و طرد شده به ترتیب كاهش فراوانی شامل موارد ذیل می‌باشد:
• فعالیت بی هدف بیش از حد
• ناتمام رها كردن كار و بازی
• تكان دادن بی هدف قسمتی از اندام‌های بدن
• خرابكاری لوازم و اسباب بازی از فرط دستكاری
• نافرمانی
• دعوا با سایر بچه‌ها
• دمدمی مزاج بودن
• آزار دیگران
• نپذیرفتن انضباط
• به دردسر انداختن خود
• مشكلات گفتاری
• كج خلقی
• گوش ندادن به حرف معلم
• لجبازی
• عصبی مزاج بودن
• بی احتیاطی
• نداشتن محبوبیت در بین همسالان
• ناشكیبایی
• دروغ‌گویی
اگر بیش از چند ناسازگاری در یك كودك دیده شود شاید بتوان او را دارای شخصیتی ناسازگار قلمداد كرد. کودکان طرد شده رفتارهای اجتماعی منفی دارند؛ اکثر آنان مشکلات اخلاقی عمده‌ای دارند، میزان خصومت و تضاد در آن‌ها زیاد است و ناآرام، سر به هوا شتاب‌زده هستند. به طور کلی این گروه از کودکان حالت‌های تهاجمی دارند. اما تعداد کمی از آنان هم بی اراده ترسو و کم رومی باشند و کمتر می‌توانند احساسات خود را تنظیم کنند. چنین بچه‌هایی در برخورد با اضطراب‌های اجتماعی درمانده می‌شوند و در رقابت‌های اجتماعی خود را کنار می‌کشند. در نتیجه، احساس تنهایی می‌کنند و به شدت نگران این هستند که مورد سرزنش دیگران قرار گیرند. تعداد دوستان کودکان طردشده بسیار کم است و در بعضی مواقع حتی یک دوست هم ندارند یا معمولاً با کودکانی دوست می‌شوند که مثل خودشان چندان محبوبیتی ندارند.
کمک به کودکانی که زیاد محبوب دیگران نیستند
برای کمک به روابط همسالان و سازگاری روانی کودکان طرد شده، کارهای زیادی می‌توان انجام داد. تعلیم دادن، الگو قرار دادن و تشویق مهارت‌های مثبت اجتماعی آنان بسیار موثر است. مثلاً باید به آن‌ها آموخت که چگونه اولین ارتباط خود را با یک دوست شکل دهند، در بازی‌ها شرکت کنند و به دوستان خود با تایید و عواطف صمیمانه پاسخ دهند. بسیاری از کودکان طردشده شاگردان ضعیفی هستند و عزت نفس و سطح علمی پایین آنان واکنش‌های منفی را در معلمان وهم کلاسی‌ها برمی انگیزد.
بنابراین آموزش‌های خصوصی و شدید علمی؛ پیشرفت تحصیلی و محبوبیت اجتماعی آنان را بهتر می‌کند. علاوه براین، روش‌هایی که هدفشان کاهش رفتارهای ضداجتماعی کودکان تهاجمی منزوی است می‌تواند موثر باشد. همچنین می‌توان انتظارات آن‌ها را برای موفقیت اجتماعی، افزایش داد. برخی کودکان منزوی معتقدند هرچه قدر هم سخت تلاش کنند، کسی آنان را دوست ندارد! ولی باید متقاعد شوند تا مشکلات ارتباطی خود را با همسالان تغییر دهند.
نهایتاً، باید بدانید که ناسازگاری اجتماعی کودکان به خاطر عدم تناسب بین خلق و خوی کودک و روش تربیت او می‌باشد. اگر کیفیت ارتباط متقابل کودک و والدین تغییر نکند، کودکان طرد شده به زودی به همان الگوهای رفتاری قبلی باز می‌گردند.