تعريف تندخواني
تندخواني مهارتي است که به دانش آموزان کمک مي کند تا بتوانند در مدت زمان کمتر، مطالب بيشتري را بخوانند و ياد بگيرند.
موانع تندخواني
قبل از اين که به فنون تندخواني اشاره کنيم، بهتر است عادات غلطي که باعث کندخواني مي شود را بشناسيد و تلاش کنيد با برطرف کردن آن ها زمينه ي لازم را براي يادگيري فنون مطالعه ي سريع در خود ايجاد کنيد. مطمئن باشيد اگر تندخوان حرفه يي هم نشويد برطرف کردن اين عادات غلط کيفيت مطالعه ي شما را افزايش مي دهد و قدرت يادگيري شما را بالا مي برد.
ترس از درک کم مطلب: بسياري از افراد کندخوان گمان مي کنند کندخواندن باعث درک بهتر مي شود، اما اين عقيده اشتباه است. براي ترک اين عادت واژه واژه خواني را کنار بگذاريد و عبارت خواني را جايگزين کنيد. «توني بوزان» معتقد است انسان در يک نگاه توانايي استخراج شش کلمه و در هر ثانيه بيست و چهار کلمه را دارد!
خواندن با صداي بلند: بعضي ها فکر مي کنند با بلند خواندن بهتر مي فهمند، در حالي که اين تفکر مانع تندخواني است. ضمن اين که مزاحمت هايي نيز براي ديگران ايجاد مي کند و امکان مطالعه در مکان هاي عمومي مثل کتابخانه ها را نيز براي افراد محدود مي کند. به خاطر داشته باشيد که مکث کردن روي کلمات چند هجايي، برگشت به عقب و بلندخواني سه عادت بد خواندن هستند.
زير لب خواني: زيرلب خواني عبارت است از زمزمه ي کلمات، به طوري که صداي خواندن کلمات را در گوش خود بشنويد. حرکت دادن لب هنگام خواندن نيز حالتي از زيرلب خواني است. اين عادت غلط نيز مانع تندخواني است، چرا که در اين ساعت حداکثر سرعت مطالعه ي شما متناسب با سرعت حرف زدن است. يعني دويست کلمه در دقيقه و حتي کمتر که سرعت خيلي پاييني است. براي مطالعه با سرعت زياد و درک بالا بايد بي صدا بخوانيد، يعني بين نگاه و مغز رابطه ي مستقيم برقرار کنيد. يک تندخوان نيازي به شنيدن کلمات براي درک معنا ندارد.
تلفظ و تکرار کلمات در ذهن: در اين حالت لب ها بي حرکت هستند و ارتعاش در گلو احساس نمي شود، ولي کلمات در ذهن تکرار مي شوند. براي ترک اين عادت در حين خواندن سعي کنيد با مجسم کردن صحنه يا تصوير آن چه که انجام مي شود ذهن خود را مشغول کنيد.
استفاده ي نادرست از راهنما: انگشت گذاري يا به کار بردن انگشت، مداد يا هر وسيله ي ديگري اگر موجب توقف و کند خواندن شود نادرست است، ولي اگر سرعت حرکت انگشت زياد شود و چشم ها تابع حرکت دست باشند آن گاه ديگر مانع محسوب نمي شود.
برگشت خواني: برگشت خواني، يعني برگشتن به کلمات با خطوط قبلي و دوباره خواندن آن ها. اين عادت غلط يکي از بدترين و وقت گيرترين عادت هاي نامناسب در مطالعه است که بايد از بين برود. براي اين کار راه آسان اين است که کارتي را تهيه کنيد و بعد از خواندن هر پاراگراف، کارت را روي آن قرار دهيد تا دوباره به آن برنگرديد.
در اين جا ذکر اين نکته ضروري است که منظور از برگشت به عقب، بي توجهي، حواس پرتي، خيال پردازي، ترس، خستگي يا ترکيبي از اين عوامل است.
ميدان ديد محدود: يکي از موانع تندخواني اين است که با يک کانون ديد محدود و بي انعطاف مطالعه کنيد، چون چشم هاي تان را عادت داده ايد که هر بار فقط يکي، دو کلمه را ببيند. اين امر سرعت شما را شديداً کم مي کند. يک خواننده ي ماهر اجازه نمي دهد چشمش بيش از يک لحظه روي چند کلمه يا نشانه مکث کند. بهترين توصيه در اين زمينه اين است که براي ديدن بيش از يک کلمه در هر بار بايد از حرکت دادن سر جلوگيري کنيد و فقط چشم هاي خود را حرکت دهيد.
حرکت دادن سر در هنگام خواندن: حرکت دادن سر در هنگام خواندن به اين دليل است که فرد به چشم هاي خود اطمينان پيدا نمي کند و نگران است که خط را گم کند، در حالي که مانع عادت تندخواني و موجب فشار و خستگي جسماني مي شود. براي از بين بردن اين عادت غلط بايد سعي کنيد به جاي حرکت دادن سر، ميدان ديد خود را افزايش دهيد و فقط چشمان خود را حرکت دهيد. هم چنين با تمرين هايي از حرکت سر خود در هنگام خواندن جلوگيري کنيد.
فنون تندخواني
سطحي خواني: در تندخواني اولين قدم، سطحي خواني براي يافتن انديشه و منظور اصلي نويسنده است. بنابراين تمام مطالب موجود در متن موردنظر را به جز انديشه و نکته ي اصلي هر پاراگراف ناديده بگيريد. اين اولين تجربه ي شما در حذف بخش بزرگي از مطالب متني است که مطالعه مي کنيد. اين کار را بدون هيچ گونه احساس گناهي انجام دهيد و نگران نباشيد، فقط از درک مقصود اصلي و نکته ي موردنظر نويسنده خشنود باشيد و با علاقه ادامه دهيد. براي انجام بهتر اين کار بايد سرعت خواندن تان را افزايش دهيد، فهرست مطالب را نگاه کنيد، به عناوين اصلي و فرعي توجه کنيد و با مرور اجمالي از اصل مطالب آن سر در بياوريد.
اعتماد به نفس: همان گونه که قبلاً گفته شده، يکي از موانع تندخواني برگشت به عقب و دوباره خواني است. يک تندخوان ماهر بايد اعتماد به نفس داشته باشد و به جاي خواندن مطالب به دفعات، به يک بار خواندن اکتفا کند. شما بايد بدانيد که دوباره خواني هيچ گونه تأثيري بر روي فهم مطلب ندارد، فقط باعث فشار آوردن به چشم ها و خستگي آن ها مي شود.
افزايش ميدان ديد: چشم تنها وسيله براي ديدن و به عبارت ديگر يک عامل واسطه است. ما با چشم نمي خوانيم، بلکه اين کار را با مغزمان انجام مي دهيم. چشم، تنها تصاوير را به مغز منتقل مي کند، اما عمل اصلي ديدن در مغز انجام مي شود. چشم اگر خوب آموزش ديده باشد، مي تواند چند کلمه را در آن واحد تصويربرداري و به مغز ارسال کند. مغز در مقايسه با چشم از سرعت بيشتري برخوردار است. شما بايد به چشمان خود بياموزيد که به جاي تک تک کلمات، مجموعه يي از کلمات را شکار کند. به اين ترتيب چشم در يک سطر توقف هاي کمتري خواهد داشت. مرکز بينايي در مغز هم خيلي سريع و هم خيلي توانمند است، به طوري که حتي اگر بخشي از کلمه را ببيند، قادر به کشف کامل آن خواهد بود.
با ممارست و تمرين مي توانيد وسعت ديد خود را تا حد ديدن بيش از پنج کلمه در هر توقف گسترش دهيد.
تمرکز
يکي از عواملي که تندخواني را تسهيل مي کند تمرکز است. ذهن شما به جاي پرداختن به مطلب اصلي، به چيز ديگري معطوف مي شود به عبارت ديگر دچار حواس پرتي مي شود. بايد با بهره گيري از تکنيک هاي تمرکز حواس سعي کنيد افکار خود را متمرکز کنيد.
نکته برداري
در تندخواني از روش هاي معمولي نت برداري و يادداشت برداري استفاده نمي شود، براي اين که بسيار وقت گير است. ولي نکته برداري کارآمد مفيد است، چرا که يک فرآيند گزينشي است . در اين فرآيند بايد کلماتي که نوشته مي شوند به حداقل برسند و فقط کلماتي يادداشت شوند که بار معنايي داشته باشند. يک واژه ي کليدي، هم خودش داراي اهميت است و هم آن چه را که تداعي مي کند. بنابراين يک کلمه يا يک تصوير کليدي بايد هم تداعي کننده ي مفهوم اصلي باشد و هم حجم زيادي از اطلاعات مربوط به آن را به ذهن بياورد.