آری، اگر چون اشکان یقین داشته باشید که برخی افراد حافظه قوی دارند و بعضی دیگر ضعیف، سخت در اشتباه هستید. باید بدانید که همه حافظه نیرومند دارند؛ اما مشکل این است که افراد نمی‌دانند چگونه از قدرت حافظه خویش استفاده کنند؟ حافظه خوب، به جز در موارد استثنایی، هدیه خاص برای افراد خاص نیست، بلکه اکثراً محصول تلاش آگاهانه و سازمان یافته هر فرد است که از نیاز به دانستن و یادآوردن، ناشی می شود.
با کمی تمرین و مقداری آگاهی کلی از عواملی که در ایجاد یک حافظه بهتر موثرند، به نتایج مثبتی می توان دست یافت. مطالعه از شیوه های یادگیری كلامی می باشد كه در كنار شكل گفتاری قرار دارد. هر یك از این دو شیوه، مهم ترین شیوه های كسب و انتقال اطلاعات به حافظه می باشند كه حس شنوایی در شكل گفتاری و حس بینایی در شكل نوشتاری یادگیری كلامی، امر كسب اطلاعات را به عهده دارند.
تحقیقات نشان می دهد، بیشترین بازدهی در مطالعه بر مبنای یادداشت برداری حاصل می شود. یادداشت برداری بر اساس استخراج و چگونگی تنظیم نكات كلیدی، بازدهی زیادی به دنبال دارد. اگر ضعفی در حافظه خویش احساس می‌کنید، به علت عدم به کارگیریش بدانید؛ چون انسان قادر است حافظه و ظرفیت آن را تقویت کند.
همان طور که با ورزش کردن قوای جسمانی افزایش می یابد، می توان برای دستیابی به حافظه بهتر آن را ورزش داد. اگر حافظه را ورزش دهید و تقویت کنید نیرومند می‌شود؛ اما در غیراین صورت، ناتوان می گردد. حافظه چون کودکی است که هیچ گاه نباید به حال خود رهایش کرد و اگر به آن توجه نداشته باشید، ضعیف می شود. حافظه این توانایی را دارد که هر روز نیرومند‌تر از روز قبل شود و این سیر پایان و انتهایی ندارد. بنابراین با تقویت حافظه علاوه بر قوی شدن آن، میزان تمرکز و استدلال خود را هم افزایش دهید.
تقویت حافظه:برای تقویت حافظه تمرکز حواس داشته باشید. تمرکز، یعنی توجه، دقت اختصاصی و منحصر به فرد، درباره یک شیء، یک هدف، یا یک موضوع.از راه‌های مفید در تقویت حافظه و ورزش دادن آن، حفظ کلمات (خواندن موثر) است.
خوب مشاهده کردن هم کمک بزرگی می کند. آیا تابه حال اندیشیده اید که چرا به سادگی نقشه ایتالیا را به خاطر میآورید؛ اما به دشواری میتوانید شکل سرزمینهای انگلیس یا فنلاند را به یاد آورید؟ جواب اینست که از کودکی آموخته اید ایتالیا شبیه یک چکمه است. یادتان باشد که از قدرت تصویر ذهنی خود بیشتر استفاده کنید! متخصصان حافظه میگویند: هر چه به تصویر درآید، به سادگی در خاطر سپرده می‌شود.
شنیدن نیز موثرمی باشد، وقتی پای صحبت های افراد مطلع می نشینید کلماتی را که به کار می‌برند بر شما ملموس خواهد بود و توانایی درک مطالب گفته شده را پیدا می‌کنید. هرقدر با لغات و واژگان ادبی بیشتری آشنا شوید، قدرت و توانایی نوشتاری بالاتری پیدا می‌کنید. آن گاه قادر به درک مقالات، متون ادبی، نوشته‌های ارزشمند هستید و مطالعات شما صرف خواندن متون ساده و ابتدایی نخواهد بود (خواندن مؤثر یعنی تلاش برای تبدیل واژه‌ها به اندیشه‌ها و افکار). حتی می توانید دفتر یادداشتی تهیه کنید و از مطالبی که معمولاً فراموش می‌کنید، فهرست برداری نمایید.
سؤال کنید؛ با سؤال کردن، شروع به فکر کردن می‌کنید.
همچنان که پیامبر( ص) دراین باره می فرمایند:
دانش گنجینه هایى دارد و كـلـیدهاى آن پرسش است؛ پس ، خدایتان رحمت كند، بپرسید ، كه با این كار چهار نفر اجر مىیابند: پرسشگر ، پاسخگو ، شنونده و دوستدار آنان.(تحف العقول : 41 منتخب میزان الحكمة : 260)
امام صادق(ع) نیزمی فرماید: حكایت و بدبختى مردم براى اینست كه نمىپرسند. (كافى، ج1، ص40)
بنابراین مطالبی را که ممکن است فراموش کنید، به صورت سؤال در آورید و در طول روز چندین بار آن سۆال را خود بپرسید. مسائل، با ایجاد سؤال در ذهن شما حک میشوند و تصویر سؤال، نا خود آگاه با تصویر پاسخ آن، حالت تداعی پیدا میکنند. احتمالاً سؤالاتی هستند که با این روش به آسانی پاسخ آن ها را به خاطر نمیآورید و باید توجه خاصی به خرج دهید.
از دیگران بخواهید که سؤالاتی را که احتمالاً پاسخ آن ها را فراموش می‌کنید، از شما بپرسند. با تکرار این تمرین، شما بر نقاط ضعف حافظه خود تسلط پیدا می‌کنید و فرا میگیرید که همیشه آماده پاسخ به هر سؤالی باشید. در نتیجه ذهنتا ن مطلب مورد نظر را به صورت آماده باش نگه میدارد تا آرام آرام آن مطلب به دانستههای دائم شما اضافه گردد.
مطالب را با هدف یافتن پاسخهای معین برای پرسشهای معین بخوانید و تداعی معانی آگاهانه داشته باشید.
تداعی معانی کاملا در کنترل اراده و خواست شماست، همان نیروی اتصالی که حافظه را بیدار و تربیت میکند؛ پس ارتباط میان معانی برقرار نمایید. فرض کنید میخواهید معنای کلمه New را به خاطر بسپارید؛ در ذهن خود با تکرار کلمه «نیو»، به یاد کلمه نو میافتید. نو و تازه، معنای کاملاً نزدیک به جدید، یعنی کلمه New دارد. سپس شما با نام نیو به یاد نو ودر نتیجه به یاد جدید و تازه میافتید.
مصرف مواد قندی را كاهش دهید چرا که مصرف زیاد مواد قندی باعث بروز علائم عصبی و رنج آور، ضعف حافظه و سایر اختلالات عصبی می شود.
تغذیه مناسب داشته باشید، از گندم سبوس دار استفاده نمایید و شب‌ها غذای سبك بخورید. غذا و سبزیجات غنی از ویتامین ب كمپلكس رامصرف كنید؛ این ویتامین تقویت كننده حافظه است. برای همین به نظر می رسد که کندر می تواند دارای تاثیری مثبت بر روند تکامل مغز و احتمالا شکل گیری مناسب درخت های دندریتی، اکسون ها و برقراری ارتباطات صحیح بین آنها شود.
خوب بخوابید؛ کودکانی که دارای خواب منظم هستند در یادگیری زبان، خواندن و حل مسائل ریاضی نسبت به کودکانی که در ساعات متفاوتی به رخت خواب می‌روند موفق‌تر هستند. دانشمندان مرکز SRI International ( موسسه تحقیقات آمریکایی در کالیفرنیا) متوجه شدند،
هر چه فرد زودتر به رخت‌خواب برود به همان میزان در مدرسه موفق‌تر خواهد بود.ذهن خود را ورزش دهید؛ شطرنج، جدول، پازل و دیگر بازی‌های فکری، همگی برای مغز همچون ورزش هستند. استرس رااز خوددور نمایید؛ خنده نیزبرای مغز شما خوب است پس زمانی را نیزبه تفریح با دوستان اختصاص دهید.
تقویت حافظه دانش آموزان در آموزههای اسلامی:پرخوری قوای عقلی را ضعیف میکند و کم خوری یکی از راه‌های زیاد شدن حافظه است. همچنان که زیاد از حد آب خوردن و بدون احساس نیاز آب نوشیدن، موجب کندی ذهن می‌شود.
مسواک زدن منظم، حافظه را زیاد مینماید و بی توجهی نسبت به بهداشت دهان و دندان، موجب بروز حالات و امراضی میگردد که سبب فراموشی و کند ذهنی می شود.
شستوشوی بینی یا استنشاق آب، یکی از راه‌های تقویت و گشایش حافظه می باشد. بدیهی است که اصلاح وضعیت تنفسی و رسیدن اکسیژن کافی به مغز، قدرت قوای ذهنی را افزایش میدهد.
حجامت در محل متعارف آن یعنی میان دو کتف، یکی از عوامل افزایش حافظه است و علاوه برآن، بر عقل نیز میافزاید. جالب است که میان افزایش تحرک و قدرت جابه جایی اجزای خون که با حجامت حاصل میگردد با خون رسانی صحیح و آسان به کوچکترین عروق مغزی، رابطه نزدیکی وجود دارد.
خواب کوتاه قبل از نهار (قیلوله) از عوامل تقویت حافظه و ترک آن از عوامل فراموشی است.
مویز، کندر، سیب، انار، به، سرکه، بادام و پسته، پیاز و سیر، شیر گوسفند و فلفل سیاه برای تقویت حافظه، مفید هستند.
امیدواریم با رعایت تمام این نکات، که منجر به انجام فعالیت های ذهنی و به کارگیری حافظه خواهد شد؛ کودک حافظه خویش را به درستی پرورش دهید.