یار مهجور

«ملتی که کتاب نمی خواند، باید همه تاریخ را تجربه کند'، ' کتاب، یار مهربان '، ' فردا برای خواندن دیر است'،' جامعه وقتی فرزانگی و سعادت می یابد که مطالعه، کار روزانه اش باشد'
و ' خوشبخت، کسی است که یا به کتاب های خوب و یا به دوستانی که اهل کتاب هستند، دسترسی داشته باشد'.
این ها نمونه ای از جملات و عباراتی است که در وصف، فواید و پیامدهای مثبت خواندن کتاب بیان شده و ما بارها آن را خوانده و شنیده ایم.
مفهوم جملات و عبارات یاد شده بر اهمیت مطالعه و کتابخوانی تاکید دارد و اینکه کتاب بیش از درس و معلم به انسان می آموزد.
نمونه های زیاد دیگری از این عبارتها را در توصیف یار مهربان شنیده ایم و بر سر این موضوع متفق القول هستیم که خواندن یک کتاب حتی می تواند مسیر زندگی انسان را تغییر دهد.
بسیاری از دوستداران کتاب معتقدند، هیچ لذتی با لذت مطالعه برابری نمی کند و دانشگاه واقعی، مکانی است که مجموعه ای از کتاب ها در آن جمع آوری شده باشد.
اهمیت مطالعه و خواندن کتاب تا جایی است که رهبر معظم انقلاب بارها با تاکید بر آن، از پیر و جوان، روستایی و شهری، مرد و زن و همه اقشار جامعه خواسته اند، کتاب را در جیب خود داشته باشند تا هرجا که فرصت پیش آمد، آن را دست گرفته و مطالعه کنند.
به گفته ایشان، کتابخوانی باید مانند دیگر کارها در زندگی مردم وارد شود.
** نیاز به کتاب در ذهن مردم شکل گیرد
مدیر انتشارات تیمورزاده درباره وضعیت مطالعه و کتابخوانی در جامعه به خبرنگار فرهنگی ایرنا می گوید: ساختار شهری (ساختمان ها و محله ها) و غفلت مسئولان و برنامه ریزان، سبب شده تا ناخواسته این پیام به مردم داده شود که آنها به کتاب نیاز ندارند بلکه آنچه نیازمند آن هستند، بقالی، قصابی، چلوکبابی، میوه فروشی، فست فود، خشکشویی و ... است.
فرهاد تیمورزاده با اشاره به مشکلات اقتصادی مردم، ادامه می دهد: این مساله سبب شده تا آنها در مسیر رفت و آمد روزانه و در افق نگاه خود، حتی کتاب را نبینند تا به یاد مطالعه بیفتند درحالیکه ضرورت دارد چشمان و حافظه مردم از تصویر کتاب پر و هیجان خرید این کالای فرهنگی در آنها ایجاد شود.
دریافت کننده لوح ناشر برگزیده دهمین دوره کتاب سال دانشجویی اضافه می کند: با این جمله 'اگر انسان به چیزی نیاز داشته باشد، آن را تهیه می کند' موافق نیستم زیرا باور دارم، بسیاری از چیزها که نیاز ما نیست به دلیل دیدن زیاد خریداری می شود، یعنی با دیدن یک چیز، یادمان می آید که آن را لازم داشته ایم.
وی با تاکید بر اینکه لازم است برای کتاب هم چنین اتفاقی رخ دهد، توضیح می دهد: باید در مسیر تردد مردم، حداقل یک کتابفروشی وجود داشته و جاذبه آن به حدی باشد که مخاطب را به خود جذب کند.
پرکارترین ناشر کشور در سال 1384 در تعداد عناوین چاپ اول خاطر نشان می کند: برخی بر این باورند که در صورت دیدن کتاب فروشی در محله های مختلف، مردم باز هم پا در این مکان نمی گذارند و فقط سراغ پیتزافروشی و سوپر مارکت می روند، در حالیکه چنین نیست، کتاب باید دیده شود، زیرا وقتی دیده نمی شود، خوانده هم نمی شود.
به گفته تیمور زاده، لازم است نیاز به کتاب در ذهن مردم شکل گیرد تا به دنبال آن بروند.
** تماشای کتاب های نمایشگاه هم ارزشمند است
تیمور زاده در پاسخ به این سوال که گفته می شود، درصد بالایی از بازدیدکنندگان نمایشگاه بین المللی کتاب تهران فقط برای تفریح و گذران وقت و تماشای کتاب به این مکان مراجعه می کنند، این کار را ارزشمند خواند.
وی می گوید: تمایل افراد برای حضور در اجتماعاتی نظیر نمایشگاه زیاد است، به گونه ای که شاهدیم استقبال از فروشگاه های زنجیره ای بیش از بقالی و سوپر مارکت های کوچک است بنابراین اگر مردم دوست دارند در نمایشگاه کتاب، این احساس خوب را در کنار کتاب تجربه کنند، کاری خوب و دارای ارزش است.
تیمورزاده همچنین برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب را نشان از بیماری حوزه کتاب و نشر دانسته و می افزاید: ‌در صورتی که بتوانیم تعداد کتاب فروشی های سراسر کشور را افزایش و به نیازهای مخاطبان آن طی سال پاسخ دهیم، دیگر همه منتظر برپایی سالانه و کوتاه مدت این رویداد فرهنگی بزرگ نمی مانند.
وی اضافه می کند: زمانی می توانیم درباره تاثیرگذاری نمایشگاه کتاب سخن بگوییم که میزان اثربخشی آن را در رفتارهای اجتماعی مردم شاهد باشیم زیرا مطالعه، عاملی برای تحول و تغییر است بنابراین اگر چنین تغییری احساس نمی شود و ناهنجاری های اجتماعی کاهش نمی یابد بدان معناست که یا مطالعه ای نمی شود و یا میزان آن اندک است.
مدیر انتشارات تیمور زاده می گوید: برای رفع مشکل پایین بودن سرانه مطالعه، عزم ملی نیاز است یعنی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا شهرداری به تنهایی کاری بر نمی آید از این رو لازم است همه به میدان آیند هرچند زمینه سازی این کار توسط سازمان ها و دستگاه ها یک ضرورت است.
وی با تاکید بر وجود حداقل یک کتابفروشی در هر محله می گوید: با وجود آنکه مشکل فضا و مکان برای افتتاح کتابفروشی ها وجود دارد اما با ارائه راه کارهایی نظیر طرح های شورای شهر می توان از میزان این مشکلات کاست و در نهایت به هدف که همان افزایش سرانه مطالعه و ایجاد انگیزه برای خواندن است، نائل آمد.
** مجریان، ساز و کار اجرایی را فراهم کنند
تیمور زاده با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری درباره اهمیت کتاب و کتابخوانی ادامه می دهد: ایشان سالهاست که تاکید داشته اند کتاب وارد زندگی مردم شود زیرا کتاب دروازه ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است از این رو باید سوال کرد، افرادی که خود را پیرو فرامین رهبری نشان می دهند، در این زمینه چه کاری انجام داده اند؟ آیا وضعیت کنونی با آنچه مورد نظر رهبر فرزانه انقلاب است، مطابقت دارد؟
وی با تاکید بر فراهم آوردن ساز و کار اجرایی این کار توسط مجریان می گوید: تجربه نشان داده، ساز و کارهای فعلی یا اثری نداشته و یا اگر هم داشته بسیار اندک بوده، این مساله را در نرخ مطالعه مردم می توان مشاهده کرد بنابراین توجه قانون نویسان و برنامه سازان در این باره بسیار حائز اهمیت است.
مدیر انتشارات تیمور زاده برای تشویق کارکنان خود به مطالعه طی طرحی نیروهای خود در دفتر مرکزی، کتابفروشی و انبارها را موظف به خواندن روزانه و جمعی کتاب به مدت نیم ساعت در مکان خدمت کرده است.
این افراد عادت کرده اند، هر روز قبل از شروع کار، نیم ساعت کتابی را به نوبت بخوانند و در این مدت پاسخگوی مراجعه کننده ای نیستند.
** کتابخوانی، اضافه کار و مرخصی تشویقی
فرماندار شهری که پایتخت کتاب ایران'نیشابور' لقب گرفت، به خبرنگار ایرنا می گوید: به دلیل ارائه برنامه هایی در زمینه تقویت جایگاه کتاب و ترویج کتابخوانی، نام این شهر تاریخی و پرتمدن 'پایتخت کتاب' شد.
غلامحسین مظفری می افزاید: در برخی از کارخانه ها و ادارات نیشابور به کارکنان کتابخوان اضافه کار و مرخصی تشویقی داده می شود، همچنین شهروندان در جمع خانواده و شب نشینی های خود، ساعتی را به خواندن اختصاص می دهند.
به گفته وی، در نیشابور کمپینی تشکیل شده که طی آن بسیاری از خانواده ها در دید و بازدیدها، تلفن های همراه خود را خاموش کرده، سپس پای کتابخوانی افرادی می نشینند که این کتابها را مطالعه کرده و با تعریف کردن، آن را به اشتراک می گذارند.
مظفری ادامه می دهد: اعضای شورای اداری نیشابور قبل از آغاز جلسه، خلاصه کتابی را که خوانده اند، برای دیگران بازگو می کنند، یک کتابفروشی در این شهر نیز وجود دارد که با اندک سرمایه اقدام به افتتاح کتابفروشی با تعداد کمی از این کالای فرهنگی کرده و در این مکان با فعالیت های ابتکاری و خلاقانه نظیر برگزاری نشست های مختلف تخصصی، مخاطب را جذب کتاب و کتابخوانی کرده است.
به گفته مظفری، این جوان با راه اندازی یک کتابخانه چند منظوره، شور و اشتیاق را میان علاقمندان به کتاب و مطالعه ایجاد کرده هرچند پزشک دیگری در این شهر اقدام به راه اندازی یک مکان به نام 'پاتوق کتاب' کرده که عصرها اهالی فرهنگ و دوستداران کتاب و کتابخوانی در آنجا گردهم می آیند و درباره موضوعات مختلف فرهنگی نظیر تحلیل و نقد کتاب بحث می کنند.
** خیران به میدان آیند
نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی به ایرنا می گوید: خرید کتاب های مختلف از نویسندگان توسط خیران و سازمان های غیردولتی و هدیه آنها به جوانان یکی از راه هایی است که می توان با آن در افراد انگیزه لازم را برای مطالعه و کتابخوانی ایجاد کرد.
سید افشین طباطبایی می افزاید: در صورتی که مطالعه را بیاموزیم، اوقات فراغت ما هدفمند پر و با کسب اطلاعات نوین و معتبر، از هرزگردی در شبکه های اجتماعی و منفی گرایی جلوگیری می شود.
به گفته وی، کلمات و واژه های خوب انسان را جادو می کند و اگر کتاب نباشد روح بشر پرورش نمی یابد.
پژوهشگر مسائل اجتماعی ادامه می دهد: دقایق و یا ساعاتی را که با کتاب می گذرانیم، از بزرگترین لذایذ روحی انسان و بهترین کتاب کتابی است که انسان را به تفکر وامی دارد.
کلام آخر اینکه، اگر کتاب نخوانیم، نسل امروز و آینده نسلی خواهد بود که از عمق فکری تهی است و نزول سرانه مطالعه و تنزل جایگاه کتاب و کتابخوانی نیز برای آینده این کشور که پیشرو و طلایه دار فرهنگ و ادب است، بسیار خطرناک خواهد بود پس در صورتی که به ضرورت گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی با هدف ارتقای سطح آگاهی و فرهنگ اجتماعی باور داریم، ضروری است از همه راه های تشویقی برای نیل به این هدف بهره مند شویم و ذوق و شوق را در افراد جامعه، بویژه جوانان ایجاد کنیم.