چگونه براى روزهاى امتحان برنامه ریزى كنیم؟ (بخش دوم)

در بخش اول با چهار فایده کاربرد برنامه ریزی آشنا شدیم در این بخش با اصول مطالعه و یادگیری و نکات مهم برای بهبود مطالعه آشنا خواهیم شد...
اصول مطالعه و یادگیرى‏ :
عمدتاً در زمان امتحان، براى بهبود و افزایش یادگیرى، باید اصول زیر رعایت گردد:
1- اصول پیش از شروع مطالعه:
1-1- تعیین هدف و انگیزه
1-2- تعیین مدت لازم‏
1-3- تعیین مقدار مطالعه‏
1-4 انتخاب محیط مناسب‏
1-5. اجتناب از امورى مانند پر بودن معده، اضطراب‏هاى نابه جا و تخیلات‏

2- اصول هنگام مطالعه:
2-1- مطالعه فعال و جدى‏
2-2- حفظ آرامش‏
2-3- دورى از عوامل اخلالگر مانند جلسات خانوادگى، صداى تلویزیون و رادیو و محیط پر سر و صدا و...
2-4- در صورت امكان یادداشت بردارى نكات مهم‏
2-5- برخورد سؤالى با مطالعه آموختنى‏
2-6- ترك افكار منفى‏
2-7- تمركز حواس‏
2-8- استراحت كردن هنگام مطالعه
هر 45 دقیقه تا یك‏ساعت، استراحت پنج دقیقه‏اى لازم است.
2-9- علامت گذارى نكات مهم‏

3- اصول بعد از پایان مطالعه:
3-1- تكرار آموخته‏ها و مرور آن‏ها
3-2- تأكید بیش‏تر بر نكات علامت گذارى شده
3-3- در صورت امكان مباحثه

نكات مهم براى بهبود مطالعه‏ :

1- تعیین هدف و انگیزه
داشتن هدف و انگیزه از عوامل مهم روند یادگیرى است. وقتى با مطالب درسى هدفمند برخورد مى‌‏كنیم، به آرامش روانى و مرزهاى قدرت یادگیرى مى‌‏رسیم. داشتن هدف، ترسیدن از كمبودها را كاهش مى‌‏دهد؛ زیرا ترسیدن از كمبودها موجب مى‏‌شود نتوانیم به این موضوع پى ببریم كه هم اكنون به اندازه كافى ارزشمندیم و توانایى فوق العاده داریم.

2- تعیین مدت زمان مطالعه‏
معمولاً 24 ساعت شبانه روز را به 3 قسمت صبح تا ظهر، ظهر تا شب و شب تا صبح تقسیم بندى مى‏‌كنند. اگر در شبانه روز 8 ساعت را براى مطالعه در نظر بگیریم - یعنى 13 زمان را لحاظ كنیم - 23 (16 ساعت) به استراحت و كارهاى جنبى و تغذیه اختصاص مى‌‏یابد. چنانچه 8 ساعت احیا شده را در طول روز به تناسب كار و مشغله تقسیم كنیم، در طول هفته شاهد 56 ساعت وقت مفید با رعایت روزانه 16 ساعت وقت آزاد خواهیم بود كه جمعاً در طول هفته 112 ساعت وقت آزاد مى‌‏شود.
از زاویه دیگر كه بنگریم، به زعم اغلب صاحب نظران فنون یادگیرى، آدمى باید مهارت یادگیرى خود را به صورت منفصل تقسیم كند؛ یعنى اگر قرار است سه ساعت به طور مستمر مطالعه كند، حتماً بین هر ساعت استراحت داشته باشد تا دچار تراكم مطالب و فلات یادگیرى نشود.
در مسأله ارتباط زمان و مباحث مورد مطالعه، نكته حائز اهمیت این است كه انسان، مطالب عمیق و استدلالى، مانند ریاضى و آمار را در اوایل روز بهتر یاد مى‏‌گیرد؛ مطالب نظرى، مانند فلسفه و زیست‏شناسى و منطق را بعد از ظهر بهتر مى‌‏آموزد؛ مطالب ذوقى، زبان، قواعد دستورى و نظرى صرف، مانند ادبیات فارسى، زبان انگلیسى و تاریخ را شب بهتر یاد مى‌‏گیرد.

3- محیط مناسب
رعایت عوامل محیطى زیر براى مطالعه قابل عنایت است:
3-1- پر بودن معده میزان یادگیرى و انگیزه مطالعه را كاهش مى‌‏دهد.
3-2- در اثر مطالعه، قند خون كاهش مى‌‏یابد. بدین سبب، اصطلاحاً گفته مى‏‌شود افراد شیرینى خور مى‏شوند. بهتر است از تنقلات طبیعى، از جمله كشمش كه اثرى عجیب بر حافظه دارد، استفاده شود.
3-3- تا حد ممكن مواد نشاسته‏اى مصرف نشود.
3-4- مصرف لبنیات خصوصاً ماست و دوغ موجب خواب آلودگى مى‌‏گردد و لازم است میزان مصرفشان كاهش یابد.
3-5- گرسنگى زیاد نیز یادگیرى را مختل مى‌‏كند.

4- مطالعه فعال و جدى‏
در مطالعه فعال، آدمى آماده پذیرش الفباى یادگیرى و اصول و قواعد علمى است. لوازم این نوع مطالعه عبارت است از:
4-1- آغاز مطالعه با دقت و اصطلاحاً آرام و بدون شتاب
4-2- در صورت امكان صفحات نخست 2 بار خوانده شوند تا ذهن آمادگى لازم را پیدا كند. (اصطلاحاً نرمش ذهنى)
4-3- دورى از تعارفات و جدیت درباره زمان تخصیص یافته به مطالعه‏
4-4- انجام چند تمرین تمركز كه در پیش شماره 4 پرسمان، در مقاله تكثیر زمان، به آن اشاره شده است.
تا حد امكان باید در حفظ آرامش كوشید. انسان، زمان مطالعه یا تمركز، حساس‏تر مى‌‏شود و زودرنجى به سراغش مى‌‏آید. بهتر است خود را براى این شرایط آماده سازد و در ضمن از عوامل اخلالگر محیطى بپرهیزد؛ خصوصاً برنامه‏هاى پایان‏‌ناپذیر بزرگ‏ترین قاتل زمان یعنى تلویزیون كه امروزه از صحنه‌‏هاى خشن آكنده است. تحقیقات اخیر نشان مى‌‏دهد هر تصویر تلویزیون برابر 1000 كلمه بر روان آدمى تأثیر مى‏‌گذارد و اِشتغال ذهنى مى‌‏آورد. جالب است بدانید كه مراد از تصویر در این‏جا فریم است - در هر ثانیه 16 تا 24 فریم از برابر دیدگان ما مى‏‌گذرد؛ یعنى با احتساب 24 فریم مسلسل، ما در هر ثانیه تحت تأثیر 24000 كلمه القایى قرار مى‌‏گیریم - امروزه متأسفانه اغراض و اهداف خاصى نیز در عقبه خاكریز سریال‏‌ها و فیلم‏‌ها وجود دارد. یك شركت امریكایى به سازندگان سریال‏‌هاى تلویزیونى و فیلم‌‏هاى سینمایى مبلغ بسیار كلانى پرداخت تا وسط تصاویر، در كل، یك ثانیه از فیلم - در لحظات مختلف فیلم، فریم‌‏هاى پانزدهم و شانزدهمِ ثانیه‌‏هاى مختلف - را به تبلیغ مشروبات و لوازم خانگى‏‌اش اختصاص دهند. صاحب استودیوى سازنده فیلم در اعتراض به ناكارآمد بودن این روش به صاحب كارخانه مى‌‏نویسد: «2 فریم از 24 فریم یك ثانیه هنگام تماشاى فیلم و سریال دیده نمى‌‏شود.» صاحب كارخانه اعلام مى‏‌دارد: «ما نمى‌‏خواهیم دیده شوند؛ بلكه مى‏‌خواهیم در ضمیر ناخودگاه افراد حك شود و افراد ناخودآگاه به سمت آن محصول كشیده شوند.» در شوروى نیز پیش از فروپاشى، وسط ثانیه‏‌هاى فیلم‌‏هاى سینمایى و سریال‏‌ها فریم هایى از عكس و شعارهاى حكومتى قرار مى‌‏دادند. سینما روندگان وقتى فیلم سینمایى را مشاهده مى‌‏كردند، بعد از خروج از سینما، متعجبانه از یكدیگر مى‌‏پرسیدند: نمى‌‏دانیم چرا تصاویر فلان سیاستمدار یا فلان محصول یا فلان شعار به ذهن ما متبادر مى‌‏شود؟3 این مثال‌‏ها نمونه پنهان تاثیرهاى رسانه‏‌هاى تصویرى است. البته تأثیرات مستقیم و القائات تصویرى آشكار رسانه‏‌ها به توضیح نیاز ندارد و رهاورد آن - همان طور كه قبلاً اشاره گردید - صرع تصویرى است.

نكات كاربردى براى امتحان‏ :
به كار بستن نكات زیر در بهینه سازى آزمون‏‌هاى درسى و دانشگاهى و آزمون‏‌هاى ورودى مفید مى‌‏نماید
1- مطالعه در طول ترم تحصیلى (نه به قصد امتحان) فقط مرور مطالب، حافظه را براى پذیرش مطالعات بعدى آماده مى‌‏سازد.
2- چنانچه انسان هر روز بعد از پایان درس و مراجعه به منزل یا خوابگاه در حد نیم ساعت یا بیش‏تر، درسِ ارائه شده را مرور كند، پایدارى مطالب از حافظه كوتاه مدت به بلند مدت و میان مدت خواهد چرخید.
3- بهترین را آماده سازى در شب قبل از امتحان، مرور و تكرار الگوهاى سازماندهى شده است.
4- در طول مطالعه، حافظه تصویرى (چشمى) را فعال كنید. كدگذارى، رمزگذارى، علامت‏گذارى و واژه سازى از روش‏هاى خوب به شمار مى‏‌آیند؛ براى مثال براى یادگیرى دوره‏‌هاى پادشاهى قبل از اسلام در ایران كلمه «مهسا» با تكرار دو حرف آخر (مهساسا) یعنى مادها، هخامنشینان، سلوكیان، اشكانیان، ساسانیان و اسلام، مناسب است.
5- فراموش نكنید معمولاً 24 ساعت مانده به موعد امتحان، بیش‏ترین یادگیرى‏‌ها صورت مى‌‏گیرد. بنابراین، از دغدغه‏‌ها، اضطراب‏‌ها، كارهاى غیر لازم، دخالت‌‏ها، مشغولیات كاذب، رسانه‏‌ها، مجلات و... دورى كنید.
6- در بعضى از دروس، حریف تمرینى (هماورد علمى) بسیار مناسب است؛ یعنى با یك همكلاسى كه از لحاظ روحى و درسى به هم نزدیك هستید، مطالعه را به صورت مباحثه داشته باشید.
7- نیم ساعت قبل از برگزارى امتحان از بحث و مطالعه بپرهیزید. جاى خلوتى بیابید و تأمل كنید.
8. حتماً از تجارب بعضى از دوستانتان در مطالعه استفاده كنید.
9- حتى‌‏الامكان جلسه امتحان را با یك ذكر آرام بخش شروع كنید. دعا آرامش است و كلاً یاد خدا آرامش بخش دل‏ها است؛ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ.
10- گروهى عادت دارند وقتى برگه امتحان را به دست مى‌‏گیرند، نوشتن پاسخ را آغاز مى‌‏كنند. گروهى نیز اول محتاطانه به پرسش‏‌ها مى‌‏نگرند و بعد جواب مى‌‏دهند. در این زمینه به نكات زیر توجه فرمایید:
الف) ثابت شده است اگر تمام پرسش‏‌ها را با تأمل و در آغاز بخوانید بهتر است. چون حافظه جست‏وجوگر (Researcher Memory) به كار مى‌‏افتد كم كم جواب‏ها را مى‌‏چیند.
ب) سعى كنید اول به سؤال‌‏هاى ساده و آسان یا پرسش‏‌هایى كه بر آن‏ها تسلط دارید، جواب دهید؛ زیرا هم انگیزه شما را براى پاسخ به دیگر سؤال‏ها بالا مى‏‌برد و هم فرصتى به حافظه مى‌‏دهد تا پاسخ پرسش‌‏هاى دیگر را جست‏وجو كند. سپس سؤالات متوسط را جواب دهید و در نهایت به پرسش‌‏هاى مشكل و پیچیده روى آورید.
11- حتى‌‏الامكان از ترك سریع جلسه امتحان خوددارى كنید. توجه داشته باشید كه زمان تعیین شده جهت پاسخ به سؤالات، حساب شده است. حتى اگر سرعت پاسخ دهى شما بالا است و فرصت امتحان از مدت زمان لازم براى شما بیش‏تر است، سعى كنید سؤالات و جواب‏هاى خود را دوره كنید تا به این نكته شگفت‌‏انگیز برسید كه «بسیارى از جواب‏ها به اصلاح و تكمیل و تغییر نیاز دارند».
12- بكوشید در جلسه امتحان، با ورقه و حافظه خود و دستى كه به قلم تكیه زده و صفحه را در مى‌‏نوردد، ارتباط مثلثى برقرار سازید و از پراكندگى حواس و مشغولیت ذهن و گرداندن چشم به اطراف خوددارى كنید؛ تا اضطرابِ شما كاهش یابد.
13- باز نگرى پاسخ‏ها بعد از پایان پاسخگویى بسیار مهم است؛ زیرا گاه پیش آمده است كه افراد حتى پاسخ یك سؤال را ننوشته‏‌اند یا به دستورالعمل برگه‏‌ها توجه نكرده و با پاسخ به پرسش‌‏هاى اختیارى، نمره منفى گرفته‏‌اند.
14- گاه مطالب را خوب مطالعه كرده‏‌ایم. اما متن سؤال كمى مبهم است. سعى كنید سؤال را بفهمید و دچار قضاوت زود هنگام نشوید. زیرا «فهم پرسش، نصف جواب است.»
15- تنظیم وقت در جلسه امتحان بسیار مهم است. با حفظ آرامش، زمان بالاى ورقه را با تعداد و محتواى سؤالات تطبیق و تنظیم كنید. این كار در پرسش‏‌هاى تستى از سؤال‏‌هاى با پاسخ تشریحى راحت‏تر مى‌‏نماید.
16- تمركز و خوش خطى یكى از عوامل كاهنده اضطراب و ایجاد كننده آرامش است.

نكته طلایى‏ :
نباید فراموش كنیم كه اندكى اضطراب براى زندگى ضرورت دارد. اضطراب درجه‏اى از رنج است و ما باید شاهد رنج باشیم نه مالك آن. گاه اضطراب در جلسه امتحان حالتى به همراه مى‌‏آورد كه بسیار مهم است؛ یعنى مطالعه درس خوب انجام گرفته و اضطراب شدید نیست ؛ اما به محض مواجهه با برگه امتحان احساس مى‌‏كنیم 70 درصد جواب‏ها به خاطرمان نمى‌‏آید؛ این حالت موقتى است. بارها شده است كه جواب پرسش‏‌هاى اول و دوم به خاطرمان نمى‌‏آید؛ ولى وقتى به سؤال سوم مى‌‏پردازیم، متوجه مى‌‏شویم پاسخ سؤال‌‏هاى پیشین را به خاطر آورده‌‏ایم. متأسفانه بعضى افراد به بُعد جست‏وجوگرى حافظه اشراف ندارند؛ سریع از جلسه امتحان خارج مى‌‏شوند و بعد از دقایقى تأسف مى‌‏خورند.

منبع: تبیان

دسته بندی اخبار

به کانال رسمی مبتکران در تلگرام بپیوندید