راه‌هایی برای تقویت املای دانش آموزان

مقطع ابتدايي زير بناي مقاطع ديگر تحصيلي مي‌باشد و در مقطع ابتدايي نيز پايه اول اساس پايه‌هاي ديگر مي‌باشد و هر چقدر دانش‌آموزان در اين پايه بهتر آموزش ببينند در پايه‌هاي ديگر راحت‌تر هستند و بالعکس; در پايه اول دو درس رياضي و فارسي ( قرائت فارسي و املاي فارسي کليدي هستند و بيشترين ساعات به اين دو درس اختصاص مي‌يابد و از بين دو درس ذکر شده درس فارسي از اهميت دو چنداني برخوردار مي‌باشد. به طوري که بدون يادگيري درس فارسي، يادگيري دروس ديگر تقريبا غير ممکن مي‌باشد. چندين بار بود که آموزگار پايه دوم از وضعيت تحصيلي دو دانش‌آموز ابراز نگراني مي‌کرد و آنان را در حد دانش‌آموزان پايه اول هم نمي‌دانست. از عدم پيشرفت تحصيلي آنان صحبت مي‌کرد; مدير مدرسه با اولياي دانش‌آموزان ذکر شده، مشاوراتي را بعمل آورد. قرار شد آنان به فرندان خود کمک کنند و همگام با معلم درس‌ها را تکرار و تمرين کنند. بعد از گذشت يک ماه، متاسفانه پيشرفتي حاصل نشد در جلسه شوراي معلمان وضعيت دانش‌آموزان مذکورمورد بحث قرار گرفت. پيشنهادهايي ارائه گرديد و بنده را مامور رسيدگي به اين دانش‌آموزان نمودند، من هم با بررسي نمرات سال گذشته آنان و مشاوره با والدين و معلم پايه دوم آنان مطالبي را جمع‌آوري نمودم.

تجزيه و تحليل اطلاعات
پس از مطالعه نمرات و مشاوراتي که با معلم پايه اول، دوم و والدين اين دانش‌آموزان صورت گرفت و راه‌هاي متعددي جهت تقويت املاي آنان مورد بررسي قرار گرفت و خلاصه يافته‌هاي حاصل از تجزيه و تحليل به شرح زير تدوين گرديد.
برخي از علل ضعف دانش‌آموزان در درس املا از اين قرار بود:
- بيش از دو سوم حروف الفباي فارسي را نمي‌شناختند و آن‌ها را با هم اشتباه مي‌گرفتند.
- نظر به سن بالاي معلم پايه اول( بيش از 20 سال سابقه تدريس ) و عدم علاقه به تدريس در پايه اول، در انجام تمرين و تکرار هجاها در سر کلاس کوتاهي شده بود.
- معلم پايه اول علل اصلي ضعف آنان را، غيبت‌ها بيش از اندازه دانش‌آموزان ذکر کردند.
- تحصيلات کم والدين (زير پنجم ابتدايي) و ضعف آگاهي آن‌ها جهت رسيدگي به درس فرزندشان متناسب با نياز آن‌ها، يکي ديگر از علل ضعف دانش‌آموزان مي‌باشد.

مراحل آموزش نوشتن داراي پنج مرحله مجزاست :
1- آموزش نوشتن غير فعال ( رونوسي )2- آموزش نوشتن نيمه فعال ( املا )3- آموزش نوشتن فعال پايه يک ( کلمه سازي ) 4- آموزش نوشتن فعال پايه دو( جمله سازي)5- آموزش نوشتن فعال (خلاق )انشا و انواع آن
با توجه به مشکل دانش‌آموزان در مرحله آموزش نوشتن نيمه فعال (املا) است به آموزش املا مي‌پردازيم. مهارت املا نويسي به معني توانايي جانشين کردن صحيح صورت نوشتاري حروف، کلمات و جمله‌ها به جاي صورت آوايي آن‌هاست. دانش‌آموزان بايد به اين مهارت دست يابند تا بتوانند به خوبي بين صورت تلفظي کلمه‌ها و حروف سازنده آن‌ها پيوند مناسبي برقرار کنند بدين ترتيب زمينه لازم براي پيشرفت آنان در درس‌هاي جمله نويسي، انشا و به طور کلي مهارت نوشتن بهتر فراهم مي‌شود، دانش‌آموزان هنگام نوشتن املا» بايد نکاتي را در باره صداهايي که بوسيله معلم در قالب کلمات و جمله‌ها بر زبان جاري مي‌شود رعايت نمايند : الف) صداها را خوب بشنوند،کلمه را کاملا تشخيص داده و درک کنند. ب) کلمات را خوب تشخيص دهند آن‌ها را به خاطر بياورند و تصوير آن‌ها را مجسم کنند و همچنين کلمه صحيح را در ذهنشان بازشناسي کنند. ج) کلمات را درست بنويسند، حروف سازنده کلمه را صحيح بنويسند و کلمه را به درستي بازنويسي کنند واز توالي حروف به صورت مناسب استفاده کنند.
اشکالات املائي دانش‌آموزان که از ديدگاه زبان شناختي بر اثر اشکالات رسم الخطي، تاثير لهجه و گويش محلي دانش‌آموزان و فرايندهاي آوايي حذف، تبديل، افزايش و قلب به وجود مي‌آيند از ديدگاه روان شناختي از موارد زير سرچشمه مي‌گيرند: الف) ضعف در حساسيت شنوايي، مثال: ژاله - جاله، ب) ضعف در حافظه شنوايي، مثال جا انداختن کلمات، ج) ضعف در حافظه ديداري، مثال حيله - هيله، د) ضعف در حافظه توالي ديداري، مثال مادر - مارد 5) قرينه نويسي، مثال ديد، و) وارونه نويسي، مثال ديد، ز) عدم دقت، مثال: گندم - کندم، ح)نارسا نويسي، مثال رستم - رسم

روش تدريس املا
املا يعني نوشتن مطلبي که ديگري بگويد يا بخواند . درس املا در برنامه آموزشي دوره ابتدايي اين اهداف را در بر مي‌گيرد: 1- آموزش صورت صحيح نوشتاري کلمه‌ها و جمله‌هاي زبان فارسي 2- تشخيص اشکالات املايي دانش‌آموزان و رفع آن‌ها 3 - تمرين آموخته‌هاي نوشتاري دانش‌آموزان در رونويسي.
بديهي است با نوشتاري که با غلط‌ هاي املايي همراه باشد ارتباط زباني بين افراد جامعه بخوبي برقرار نمي‌شود. بنابراين، لزوم توجه به اين درس کاملا روشن است علاوه بر اهداف فوق، املا نويسي، دانش‌آموزان را ياري مي‌کند تا مهارت‌هاي خود را در اين زمينه‌ها تقويت نمايند: 1- گوش دادن با دقت، 2- تمرکز و توجه داشتن به گفتار گوينده ( معلم )، 3- آمادگي لازم براي گذر از رونويسي (نوشتن غيرفعال ) جمله نويسي و انشا (نوشتن فعال)

نکات برجسته روش آموزش املاي فارسي:
1 - توجه بيشتر به وجه آموزشي درس املا نسبت به وجه آزموني آن، 2- انعطاف پذيري در انتخاب تمرينات در هر جلسه املا ،3- توجه به کلمات به عنوان عناصر سازنده جمله هاي زباني، 4- ارتباط زنجير وار املاهاي اخذ شده در جلسات گوناگون

معيارهاي ارزشيابي
عناصر ديگر روش آموزش املا، را به اين صورت هم ميتوان مرحله بندي کرد :
گام اول، انتخاب متن املا و نوشتن آن روي تخته سياه و خواندن آن
گام دوم ، قرائت املاتوسط معلم و نوشتن آن توسط دانش آموزان
گام سوم ، تصحيح گروهي املاها و تهيه فهرست خطاهاي املايي
گام چهارم ، تمرينات متنوع با توجه به اولويت بندي اشکالات املايي استخراج شده.

انتخاب متن: در انتخاب متن املابه موارد زير توجه شود : 1- متن مورد نظر حاوي جمله باشد و از انتخاب کلمه به تنهايي خودداري شود. 2- کلمات سازنده جملات متن از حروفي تشکيل شده باشند که قبلا تدريس شده اند. 3- کلمات خارج از متن کتاب هاي درسي ، از 20 درصد کل کلمات بيشتر نباشد.4- علاوه بر جملات موجود در کتاب هاي درسي ، با استفاده از کلمات خوانده شده ، جملات ديگري هم در نظر گرفته شوند . 5- در هر جلسه از کلماتي که در جلسات قبلي براي دانش آموزان مشکل بوده اند نيز استفاده شود تا بتوان درجه پيشرفت شاگردان را اندازه گيري کرد.

قرائت: معلم متن املا را از روي تابلو پاک کرده ، پس از آماده شدن دانش آموزان ، آن را با صدايي بلند و لحني شمرده و حداکثر تا دو بار قرائت مي کند . البته هنگام قرائت متن املااز خواندن کلمه به کلمه خودداري کرده ، متن را به صورت گروههاي اسمي و فعلي يا جمله کامل قرائت مي کند تا دانش آموزان با بافت جمله و معناي آن آشنا شوند . متن املا را با سرعت مناسب تکرار مي کند تا کند نويسان هم ، اشکالات خود را بر طرف نماند .

تصحيح گروهي: اين گام با مشارکت کامل دانش آموزان انجام مي شود و معلم بدون اشاره به نام آنان تک تک املا ها را بررسي و مشکلات را استخراج مي کند . به اين ترتيب که معلم املاي اولين دانش آموز را در دست مي گيرد و به کمک دانش آموز کلمات ياد شده را رونويسي مي کند. سپس املاي دومين ، سومين و تا آخرين دانش آموز کلاس را در دست مي گيرد و به کمک همان دانش آموز يا دانش آموز ديگري ، صورت صحيح غلط هاي املايي را روي تابلو ثبت مي کند . البته هر جا که غلط ها تکراري بودند جلوي اولين مورد آن يک علامت ( مثلا ) مي زند . در پايان با شمردن غلط ها ، اشکالات املايي دانش آموزان را اولويت بندي مي کند .

تمرينات متنوع: در اين گام معلم با توجه به مهمترين و پر تعداد ترين اشکالات املايي دانش آموزان با بکار گيري انواع تمرينات حرف نويسي و کلمه نويسي و همچنين تمرينات کلمه سازي و جمله سازي به تقويت توان نوشتاري دانش آموزان مي پردازد .
راههاي پيشنهادي براي تقويت املايي دانش آموزان ضعیف

با مطالعه اطلاعات جمع آوري شده در جلسه شوراي معلمان جهت تقويت املا با پيشنهادات متعدد همکاران مواجه شديم ، اين پيشنهادات از اين قرار بود: 1- دقت به مشق ( رونويسي ) و تصحيح غلط ها و رعايت خط زمينه 2- توجه به دست ورزي در دوره آمادگي 3- مطمئن شدن از شناخت حروف الفباي فارسي 4- بررسي دقيق تکليف شب در خانه 5- توجه بيشتر به دانش آموزان کند نويس 6 - پرهيز از حرکات اضافي موقع گفتن املا 7- استفاده از دانش آموزان ممتاز براي روخواني و تکرار و تمرين در کلاس 8- توجه به نوع نشستن 9- استفاده از کارت تند خواني 10 -ترکيب صامت و مصوت 11 -اطمينان از تلفظ صحيح حروفات توسط دانش آموزان 12- تصحيح املاتوسط خود دانش آموزان
خوشبختانه بعد از بيست جلسه دانش آموزان مشکل دار ، طوري پيشرفت کردند که معلم پايه دوم باورش نمي شد که اين دانش آموزان ، همان دانش آموزان بيست روز پيش هستند . شرکت در بحث هاي کلاس ، پيشرفت در سايردروس نتيجه تقويت دانش آموزان در درس املا بود . جهت تشويق دانش آموزاني که پيشرفت حاصل نموده اند مدير مدرسه جوايزي را به آنان داد . اولياي دانش آموزان هم خيلي خوشحال بودند و حتي يکي از اوليا که بيسواد بود تصميم گرفت که کلاس فشرده اي هم براي او جهت سواد آموزي بصورت خصوصي در نظر گرفته شود.

نتيجه گيري
اگر معلمان درس املا را همان طور که جدي مي گيرند روش تدريس آن را نيز مطابق با روش تدريس هاي ارائه شده در کتاب هاي مراکز تربيت معلم تدريس کنند، به نظر مي رسد دانش آموزان مشکلي در اين درس نخواهند داشت. گروههاي درسي نقش عمده اي در آشنايي و يادآوري روش تدريس املا را برعهده دارند. تا زماني که دانش آموزان در مهارت خواندن پيشرفت نکرده اند صحبت از املاو املا گفتن بي مفهوم خواهد بود. انتخاب معلمان پايه اول از بين معلمان فعال و پر انرژي کمک موثري به تقويت املادانش آموزان مي کند. هر چه تعداد شاگردان يک کلاس مخصوصا پايه اول کمتر باشد معلم مربوطه وقت بيشتري براي رسيدگي به دانش آموزان ضعيف در املاخواهد داشت. کمک گرفتن از اوليا فقط براي تکرار و تمرين بيشتر مي تواند در تقويت املاموثرباشد.

منبع: بیتوته

دسته بندی اخبار

به کانال رسمی مبتکران در تلگرام بپیوندید