دو نشست از سلسله نشست‌های انتشارات میچکا عصر دیروز در باغ کتاب تهران برگزار شد. در این دو نشست رضوان خرمیان و حمید عبدالهیان از نویسندگان کتاب کودک به بیان دیدگاه‌ها و دغدغه‌های خود در این حوزه پرداختند.
دیدارنیوز: دو نشست از مجموعه نشست‌های فرهنگی انتشارات میچکا در باغ کتاب تهران عصر دیروز برگزار شد. در این نشست‌ها که با همکاری مدیریت باغ کتاب و ابتکار انتشارات میچکا برگزار می‌شود، ساحت‌های گوناگون ادبیات کودک و نقد ادبی بررسی می‌شود.
رضوان خرمیان: نسل جدید کودک و نوجوان امیدوارکننده‌اند
در نخستین نشست از این رویداد فرهنگی «رضوان خرمیان»، مترجم، نویسنده و مروج کتاب‌خوانی در پاسخ به این پرسش که آیا ترجمه به تألیف ضرر می‌زند، گفت: من ترجمه و تألیف را در تضاد با هم نمی‌دانم و به نظرم این‌ها هم‌پوشانی هم دارند. ترجمه پلی برای شناخت فرهنگ‌های مختلف است که دروازۀ جدیدی را به روی کودک و نوجوان می‌گشاید. اگر تألیف راه درست را برود و کتاب متناسب نسل امروز نوشته شود، می‌تواند در رقابت با آثار خارجی باشد. گاهی به این علت که مترجمان سراغ بهترین آثار می‌روند و به نوعی آن‌ها را گلچین می‌کنند، ترجمه‌ها در مقایسه با آثار تألیفی بهتر به نظر می‌رسند. در حالی که این‌ها قابل مقایسه نیستند. بار‌ها دیده‌ایم آثار خوب تألیفی در رقابت با آثار ترجمه هستند و فروش و استقبال مناسبی دارند.
خرمیان دربارۀ ورودش به دنیای ترجمه افزود: من ترجمه را از ۱۴ سالگی شروع کردم. اولین راه، همکاری با مجلات کودک و نوجوان بود. اولین ترجمه‌های من هم در همان سنین در مجلات نوجوان چاپ شد. انگلیسی را از کودکی آموختم و در دانشگاه هم مترجمی زبان انگلیسی خواندم. بعد در دورۀ ارشد، زبان و ادبیات فارسی را گذراندم و در کانون زبان هم زبان فرانسه خواندم. بعد‌ها هم ترویج را در حوزه کودک و نوجوان انجام دادم.
این مروج کتاب‌خوانی دربارۀ مشکلات و سختی‌های ترجمۀ کتاب کودک یادآور شد: کتاب کودک صفحات کم و جملات کوتاه دارد و عده‌ای معتقدند کار راحتی است و این کار را بدون تخصص انجام می‌دهند. این موضوع به بدنه کتاب کودک ضربه زده است. من برای کتاب «چطور شروع می‌شود» روز‌ها و ساعت‌ها وقت گذاشتم. این کتاب مفاهیم فلسفی را به زبان کودکانه بیان می‌کند و به طور مثال برای انتخاب کلمه «شروع» یا «آغاز» از دوستان زیادی مشورت گرفتم. اگر قرار باشد کار درست انجام شود کتاب کودک زمان‌بر است و نیاز به وسواس دارد. چون با این کتاب‌ها، دایرۀ لغت کودک و سلیقه‌اش شکل می‌گیرد.
رضوان خرمیان، سرانۀ مطالعه در ایران را پایین دانست و گفت: نسل جدید کودک و نوجوان امیدوارکننده‌اند و من مطمئنم با این نسل که حتی شاید اگر پدر و مادرشان کتاب‌خوان نباشند، اما خودشان برای کتاب ارزش قائلند، تحول خوبی اتفاق خواهد افتاد.
خرمیان کتابی نیز در دست تألیف دارد: «کتاب تألیفی خودم هم مفهوم جدیدی را در قالب کتاب کودک به ادبیات کودک اضافه می‌کند. اسم کتاب «مادربزرگ شگفت‌انگیز من» است که رابطۀ نوه و مادربزرگی را تعریف می‌کند که الگوی صحیحی دربارۀ پسماند صفر دارد و بچه‌ها را بدون اشاره مستقیم به این موضوع، حساس می‌کند».
شهرام اقبال زاده: پیش‌شرط ترجمه شناختن فرهنگ و زبان خودمان است
در بخش دیگری از این نشست، شهرام اقبال‌زاده با اشاره به نخستین تجربه‌های رضوان خرمیان در ترجمه کتاب برای کودکان و گفتگو‌هایی که بین این منتقد ادبی و او صورت گرفته است به چند نکته اساسی در حوزه ترجمه برای کودکان اشاره کرد: «پیش‌شرط ترجمه شناختن فرهنگ و زبان خودمان است و باید کتاب زیاد خوانده باشیم. باید در زمینۀ کودک و نوجوان تخصص داشته باشیم. خیلی از ناشران کار ترجمه کودک و نوجوان را به دانشجوی کم‌سابقۀ زبان می‌دهند که کار هم غلط می‌شود و هم سبکش در نمی‌آید. زبان کتاب کودک باید ساده و دلنشین باشد. کلمه را باید برای کودک تراش داد. برای کودک نباید زبان فاخر انتخاب کرد مگر متناسب با نیاز متن. زبان باید متناسب با جهان کودک باشد و یکی از ویژگی‌های رضوان خرمیان شناختن زبان کودک و زبان فارسی است.
حمید عبداللهیان: کتاب‌های «مشاهیر خندان» پاسخ به نیازی در جامعۀ ما بود
دومین نشست در نخستین روز از مجموعه نشست‌های انتشارات میچکا به بررسی طنز در داستان‌های تاریخی برای کودکان اختصاص داشت. حمید عبدالهیان، نویسندۀ مجموعه کتاب‌های «مشاهیر خندان» در نخستین روز از نشست انتشارات میچکا در باغ کتاب تهران با اشاره به این موضوع که این مجموعه پاسخ به نیازی در جامعه ما بود، گفت: با وجود فضای مجازی باید به لطایف‌الحیل دانش‌آموز را پای کتاب خواندن بیاوریم و یکی از این راه‌ها طنز است.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به تجارب دانشگاهی خود در انتقال مفاهیم گفت: من با توجه به سابقه دانشگاهی این مسئله را یاد گرفتم. تاریخ ادبیات را با طنز درس می‌دادم و این کلاس‌ها پرطرفدار می‌شد. این شیوه را در «مشاهیر خندان» هم به کار بردم. در واقع ابوعلی سینا را از آسمان‌ها پایین آوردم و تبدیل به فردی ملموس کردم. یکی از طنز‌هایی که در کتاب ابوریحان گل کرد این بود که این دانشمند خواهر و برادر زیاد داشته و اسامی آن‌ها در دسترس نیست، اما می‌توان حدس زد اسامی آن‌ها اُم پونه، اُم گشنیز و از این دست باشد. در اینستاگرام دیدم که خانمی نوشته بود این کتاب پسرش را کتاب‌خوان کرده یا خانمی نوشته بود پسرش این کتاب را پاورپوینت کرده و استفاده می‌کند.
عبدالهیان در خصوص مجموعه «مشاهیر خندان» که تا کنون چهار جلد از آن منتشر شده گفت: ابوعلی سینا، فردوسی، بیرونی و رازی منتشر شده و از این مجموعه کتاب فارابی هم در دست انتشار است. من عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بوده‌ام و الان هم عضو هیئت علمی دانشگاه اراک هستم. مرحوم دکتر غلامعلی فلاح روزی دست من را گرفت و به سابقه رفاقتی که با جناب آقای دهقانی داشتند، مرا به انتشارات مبتکران معرفی کردند و من میچکایی شدم. من یادداشت‌های اولیه ابوعلی سینا را به عنوان یک کار تفننی آماده کرده بودم و به جناب فلاح داده بودم و میچکا اولین جلد از این مجموعه را منتشر کرد. این کتاب جایزه کتاب سال و کتاب سبک زندگی را برد و کاندید جایزه کتاب رشد و چند جایزه دیگر هم شد. این تشویق بزرگی بود و باعث شد کار ادامه پیدا کند.
عبدالهیان در خصوص اینکه پرداختن به مشاهیر چه فایده‌ای برای گروه کودک و نوجوان دارد، افزود: من جلد فارابی را به دکتر محمدجعفر یاحقی که استاد من هستند، تقدیم کرده‌ام. ایشان به ازبکستان تشریف برده‌اند و آنجا ملاحظه کرده‌اند که امیرعلی‌شیر نوایی، شاعر درجه چندم ایرانی که آنجا دفن شده، در ازبکستان یک قهرمان ملی است و مجسمه برایش ساخته‌اند. ما سرمایه‌هایی در کشورمان داریم که با ضعف مدیریت داریم این‌ها را از دست می‌دهیم. مولانا به علت بی‌توجهی ما و اینکه مقبره مولانا در قونیه است، آنجا یک قهرمان ملی محسوب می‌شود و تبدیل به یک منبع درآمد شده است. در مورد این ضعف مدیریت کاری از دست من برنمی‌آید، اما حداقل می‌توانم آن‌ها را به بچه‌های کوچک بشناسانم.
چاپ ۳۰۰ عنوان کتاب دربارۀ مولانا طی یک سال
عبدالهیان دربارۀ سوابق کار خود تصریح کرد: کار را با ابوعلی سینا شروع کردم که یک نابغه است. اگر بخواهیم به کودکان درباره ابن سینا بگوییم چند صفحه داریم که بچه بتواند خودش بخواند؟ این کار کم کم ساخته شد. اول کار جدی بود و بعد تصمیم گرفتم تبدیل به طنز کنم. یکی از چالش‌های بزرگ من مولانا است. در سال ۹۸ در کشور خودمان ۳۰۰ عنوان کتاب درباره مولانا چاپ شده، اما به جز کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب مرحوم آذریزدی من کتاب جالبی برای کودکان ندیدم. به هرحال من این خلأ را حس کردم و با اینکه این کتاب‌ها ایرادات زیادی دارد، اما جای خود را پیدا کرده‌اند.
عبدالهیان در پاسخ به این پرسش که آیا دراماتیزه کردن باعث خدشه‌دار شدن واقعه تاریخی در ذهن مخاطب می‌شود، گفت: من روی الگوپذیری خیلی متمرکز شدم. دانشمندی مثل ابوعلی سینا از کودکی درس خوانده است. مولانا هم همین‌طور بوده و بزرگترین تیم آموزشی تاریخ بشریت را داشته است. در نسل‌های گذشته‌اش عالم بوده‌اند و مادر و خواهر مولانا نیز معلم بوده‌اند. این نکته‌ها را سعی کردم برجسته کنم. پدر ابوعلی سینا سرمایه کلانی برای او گذاشت تا معلم‌های ویژه‌ای داشته باشد و همه در اختیارش باشند. حالا فردی هم مانند رازی هست که تا ۴۰ سالگی دنبال کیمیاگری بوده و زندگی پریشانی داشته و بعد وارد پزشکی می‌شود. فارابی هم تا ۳۰ سالگی اهل علم و دانش نبوده است. بعضی دانش‌آموزان هم شبیه رازی و فارابی هستند و این درسی برای خانواده و معلم است که همه بچه‌ها نباید از کودکی برنامه داشته باشند. ما دربارۀ مشاهیرمان اطلاعات مخدوش زیاد داریم و کار سختی است که هم طنز بشود و هم مخدوش نشود و هم حرف درست گفته شود.
این نویسنده در خصوص ویژگی‌های شخصیت «نامی» در مجموعه‌اش گفت: در داستان‌نویسی شگرد‌هایی هست که برای کتاب‌خوان کردن بچه‌ها نیاز است. من امروز یک بابای قصه‌گو هستم که می‌خواهم برای بچه‌ها داستان بگویم و بچه‌ها مقابل من هستند. برای پر کردن این فاصله نیاز به یک واسطه داشتم که «نامی» از همین‌جا در آمد. او یک پسربچۀ تیزهوش است که دوست دارد بیشتر بازی کند. نامی برای کتاب نخواندن بهانه‌های کودکانه زیادی می‌آورد و مثلاً می‌گوید برای تولید کاغذ باید درخت‌های زیادی قطع شوند و من کتاب‌ها را برای همین دوست ندارم. نامی برای ابن سینا و مولانا دلسوزی می‌کند که از بچگی معلم داشته‌اند و خوشحال است برای رازی و فارابی که کودکی کرده‌اند و هر زمان خواسته‌اند سراغ علم و دانش رفته‌اند؛ بنابراین بچه‌ها نامی را دوست دارند، چون حرفشان را می‌زند.
نشست انتشارات میچکا از ششم تا دوازدهم آذرماه ۱۴۰۰ با اجرای جعفر توزنده‌جانی و حضور شهرام اقبال‌زاده و سایر صاحب‌نظران ادبیات کودک و نوجوان در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود. مجید عمیق، آویسا شرفی، فرمهر منجزی، ناهید معتمدی، امین حسینی، میترا نوحی، مهرزاد زمردیان، فرزانه رحمانی، مژگان سعیدیان و مصطفی رحمان‌دوست از دیگر میهمانان نشست‌های مورد اشاره به شمار می‌روند.
برگزاری نشست‌هایی به نفع ناشران و مردم
در ابتدای این رویداد فرهنگی، یحیی دهقانی، مدیرعامل انتشارات مبتکران ضمن قدردانی از شرکت توسعه محصولات فرهنگی هنری دنیای ماه پیشونی به دلیل اختصاص بخشی از این فروشگاه باغ کتاب به ناشران برای برگزاری رویداد‌ها و ارتباط با مخاطبان و پُر کردن خلائی که در نبود نمایشگاه‌های کتاب حس می‌شود، گفت: آماری که در هیئت مدیره اعلام شده نشان می‌دهد این نشست‌ها به آشنایی بیشتر مردم با کتاب کودک و ارتباط بیشتر ناشران با مخاطبان منجر شده است.
دهقانی در ادامه افزود: کار اصلی ما نشر آموزشی است و در مبتکران بیش از ۳۵ سال مشغول به کار بوده‌ایم. بخش کودک این انتشارات نیز بیش از ۲۰ سال است که فعالیت دارد.
نشست انتشارات میچکا از ششم تا دوازدهم آذرماه ۱۴۰۰ با اجرای جعفر توزنده‌جانی و حضور شهرام اقبال‌زاده و سایر صاحب‌نظران ادبیات کودک و نوجوان در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود. رضوان خرمیان، مجید عمیق، آویسا شرفی، فرمهر منجزی، ناهید معتمدی، امین حسینی، میترا نوحی، مهرزاد زمردیان، فرزانه رحمانی، مژگان سعیدیان و مصطفی رحمان‌دوست از دیگر میهمانان نشست‌های مورد اشاره به شمار می‌روند.
منبع: دیدار