اختلالات یادگیری (2) (ویژه والدین)

اختلالات یادگیری (ویژه والدین)

در مقاله شماره (1) به توضیح اختلال یادگیری، انواع آن و اختلال خواندن پرداختیم. در این مقاله به اختلال ریاضی و اختلال نوشتن خواهیم پرداخت.
اختلال ریاضی
کودکان در طول سال‌های پیش دبستانی خود به طور طبیعی آنقدر که نسبت به خواندن جذب می‌شوند، به سمت ریاضی کشیده نمی‌شوند. اما همین که کشف می‌کنند به محاسبه و جمع زدن نیاز دارند تا بدانند برای خریدن چیزی چقدر پول لازم دارند، یا چند روز به تعطیلات باقی مانده است، این روند به سرعت تغییر می‌کند. درست مانند خواندن، نیاز به دانستن کودکان را پیش می‌راند تا مفاهیم جدید و دشوار را بیاموزند و مهارت‌های جدید، گام به گام به آن‌ها کمک می‌کند تا جهان را بهتر درک کنند.
اما برای برخی دانش‌آموزان در مقاطع ابتدایی، متوسطه1 و حتی متوسطه2، این کنجکاوی راجع به ارقام، با ناتوانی در درک مفاهیم انتزاعی بسیاری از شکل‌های حل مساله عددی و شناختی همراه می‌شود و با اینکه به اندازه دانش‌آموزان همسان خود تلاش می‌کنند، پیشرفت مورد انتظار را ندارند.
شاید این سوال مطرح شود که اگر کودک ضایعه مغزی ندارد و به لحاظ هوشی و روانی طبیعی است، پس چه دلایلی وجود دارد که در درس ریاضی با همسالان خود متفاوت بوده و با وجود تلاش زیاد، ریاضی را به خوبی یاد نمی‌گیرد؟ همه ما از زمان تولد تا دوره دبستان و دبیرستان، گستره انبوهی از تجارب داریم. این تجارب موجب می‌شوند که تمام اعمال بدنی و ذهنی که برای رشد لازم است، خود به خود انجام گیرند. اما تعدادی از ما ممکن است برخی از تجارب مهم را که در یادگیری ما تاثیر بسزایی دارند، کسب نکرده باشیم. در چنین مواردی به دلیل نبود یک تجربه لازم، فرد دچار مشکلاتی در یادگیری خواهد شد.
کودکان دچار اختلال ریاضیات در یادگیری و یادآوری اعداد مشکل دارند، نمی‌توانند واقعیات پایه مربوط به اعداد را بخاطر بسپارند و در محاسبه کند و غیردقیق هستند. در اختلال ریاضیات نقایصی در چهار گروه مهارت‌ها شناسایی شده است:
1- مهارتهای زبانی(مهارت‌هایی که مربوط به درک اصطلاحات ریاضی و تبدیل مسائل نوشتاری به نمادهای ریاضی است)
2- مهارتهای ادراکی(توانایی شناسایی و درک نمادها و مرتب کردن مجموعه اعداد)
3- مهارتهای ریاضی( جمع، تفریق، ضرب، تقسیم و توانایی‌های چهار عمل اصلی فوق)
4- مهارتهای توجهی( کپی کردن صحیح اشکال و مشاهده درست نمادهای عملیاتی)
این اختلال اساساً ناتوانی در انجام مهارت‌های حسابی مورد انتظار برحسب توانایی هوشی و سطح آموزشی کودک است که با آزمون‌های انفرادی و استاندارد شده ارزیابی می‌شود. عدم توانایی مورد انتظار در ریاضیات مانع عملکرد تحصیلی یا فعالیت‌های زندگی روزمره می‌شود و مشکلات حاصل فراتر از اختلالات مربوط به هرنوع نقایص حسی یا عصبی موجود است.
علت
در حال حاضر صاحب نظران معتقدند عوامل بالیدگی، شناختی، هیجانی، آموزشی و اجتماعی_ اقتصادی به درجات مختلف و در ترکیب‌های متفاوت درایجاد اختلال ریاضی نقش دارند. به نظر می‌رسد توانایی‌های حساب بیش از توانایی‌های خواندن به حجم و کیفیت آموزش بستگی دارد.
درمان
مشخص شده مشکلات ریاضی کودکان اختلال ثابتی نیست که در طول زمان تغییر نکند. بنابراین مداخله زودرس می تواند منجر به بهبود مهارت‌ها در محاسبات پایه شود. در حال حاضر موثرترین روش درمان اختلال ریاضیات تلفیقی از آموزش مفاهیم ریاضی همراه با تمرین مداوم در حل مسائل ریاضی است. فلش کارت‌ها، کتابچه لغات و بازی‌های کامپیوتری اجزای عملی این درمان محسوب می‌شوند. آموزش ریاضیات هنگامی موثرتر است که روی فعالیت‌های حل مساله از جمله بر مفهوم کلمات تاکید کند نه فقط معطوف به محاسبات شود.
اختلال نوشتن
اختلال نوشتن یا اختلال بیان نوشتاری پیچیده‌ترین مهارت مورد نیاز برای انتقال درک زبانی و بیان افکار و عقاید محسوب می‌شود. مهارت‌های نگارش در اکثر کودکان با خواندن همبستگی دارند، اما در برخی کودکان فهم خواندن فراتر از توانایی آن‌ها برای بیان افکار پیچیده است. کودکان مبتلا به اختلال نوشتاری با وجود رشد حرکتی بزرگ خوب خود، اغلب در وظایفی که نیازمند هماهنگی چشم_ دست هستند، مشکلاتی دارند.
خصوصیت اختلال بیان نوشتاری عبارتند از: مهارت‌های نگارشی بسیار پایین‌تر از حد مورد انتظار با توجه به سن شخص، ظرفیت هوشی و آموزشی او است که با آزمون‌های استاندارد شده سنجیده می‌شود. این اختلال در عملکرد تحصیلی فرد و امور روزمره مستلزم نوشتن، تداخل می‌کند. اجزاء ناتوانی نوشتن عبارتند از: هجی کردن ضعیف، اشتباه در دستور و نقطه‌گذاری و دست خط بد. البته اشتباهات املایی یا دست خط بد که در فعالیت‌های روزمره یا پیگیری آموزشی تداخل عمده‌ای ایجاد نمی‌کند، جزء ملاک‌های اختلال نوشتاری محسوب نمی‌شود.
اشتباهات هجی کردن اغلب خطاهای آوایی هستند، یعنی هجی کردن اشتباهی که شبیه هجی کردن صحیح به نظر می‌رسد. آموزگاران متوجه شده‌اند که کودکان مبتلا به اختلال نوشتن در مقایسه با کودکانی که مهارت‌های نوشتاری طبیعی دارند، انشاهایی کوتاهتر با جذابیت کمتر و سازمان دهی ضعیف‌تر نوشته و احتمالا برای افزایش وضوح، کمتر نقطه گذاری و دستور زبان را رعایت می‌کنند.
با بالا رفتن سن و رفتن به کلاس‌های بالاتر، جملات شفاهی و کتبی این کودکان آشکارا ابتدایی‌تر، عجیب‌تر و پایین‌تر از سطح مورد انتظار برحسب پایه تحصیلی به نظر می‌رسد؛ کلمات انتخابی آن‌ها اشتباه و نامتناسب است، پاراگراف‌ها آشفته بوده و فاقد توالی و تداوم مناسب است و با افزایش تعداد و انتزاعی‌تر شدن ذخیره لغات آن‌ها، توانایی‌شان برای هجی کردن درست کاهش می‌یابد. خصوصیات همراه این اختلال شامل موارد زیر است: بی‌میلی یا امتناع از مدرسه رفتن و انجام تکالیف کتبی، عملکرد تحصیلی ضعیف در سایر زمینه‌ها مانند ریاضیات، بی علاقگی کلی به کار مدرسه و کم توجهی.
علت
با اینکه اختلال نوشتن هیچ علامت جسمی ندارد، اما از آزمون تحصیلی برای تشخیص اختلال نوشتن استفاده می‌شود. بیشتر اختلالات یادگیری از مشکلات در بخشی از مغز ناشی نمی‌شوند، بلکه دشواری‌هایی در گردآوری اطلاعات و ادغام نواحی گوناگون مغز نشات می‌گیرند.
اساس کاستی‌های پردازش آوا شناختی ممکن است اختلال‌هایی جزئی باشد. این حالت حاکی از آن است که این قبیل مشکلات ظریف می‌توانند شروعی بسیار زودرس، حتی قبل از تولد داشته باشند.
درمان
درمان جبرانی اختلال نوشتن عبارت است از تمرین مستقیم هجی کردن و نوشتن جمله و نیز مرور قواعد دستوری. درمان نگارش ابداعی و بیانی چهره به چهره که به صورت انفرادی و فشرده و منظم و اختصاصی تنظیم شده باشد، ظاهراً بهترین نتایج را دارد. درمان این اختلال مستلزم رابطه خوب کودک و درمانگر است. موفقیت یا شکست در حفظ انگیزه بیمار بر کارایی دراز مدت درمان تاثیر زیادی دارد. کودکان و خانواده‌های آن‌ها در کنار راهبردهای آموزشی صحیح، می‌توانند از مشاوره‌هایی با هدف کمک به تحول بیشتر خویشتن‌داری کودکان و ایجاد دیدگاه مثبت‌تر در آن‌ها نسبت به توانایی‌های فردی خود بهره ببرند.
برای پیشگیری از اختلال یادگیری باید توجه داشت که مفاهیم و موضوعاتی که آموزش می‌دهیم، متناسب با رشد ذهنی دانش‌آموزان باشد. در غیر اینصورت موجب گیجی و اختلال یادگیری خواهد شد.
مثلا کودکان تا سن 10-11 سالگی قادر به درک مفهوم حجم و تا سن 13 سالگی قادر به درک مفهوم چگالی نیستند. آموزش زود هنگام این مفاهیم تنها موجب سردرگمی ایشان خواهد شد.
منابع
خلاصه روانپزشکی، نوشته کاپلان و سادوک، ویرایش چهارم
درمان اختلالات ریاضی، نوشته دکتر مصطفی تبریزی
روانشناسی مرضی کودک، نوشته اریک جی. ماش و دیوید ا.ولف

واحد مشاوره دفتر مرکزی مبتکران

بخش اول این مقاله

والدین اختلالات یادگیری

اخبار آزمون

بیشتر...

پرونده آزمون ها

بیشتر...

جستجو