بازی و آموزش

بازی و آموزش
تعريفي دقيق و قطعي براي بازي و بازي‌هاي آموزشي وجود ندارد. نظريه‌هاي كلاسيك درباره بازي كه به قبل از جنگ دوم جهاني برمي‌گردند، از بازي به عنوان تخليه انرژي مازاد، تفريح، پيش تمرين و... ياد كرده‌اند، اما پژوهش‌هاي سال‌هاي اخير نشان داده‌اند، بازي‌هاي آموزشي در تجزيه و تحليل فكري و سازمان دادن كوشش‌هاي خود_ آگاهانه براي فكر كردن بسيار مؤثرند. همچنين علماي تربيت معتقدند که استفاده از تحرك به عنوان وسيله‌اي براي كمك به دانش‌آموزان، در از ميان بردن مشكلات يادگيري بسيار مؤثر است.
 در واقع بازی، فعالیتی خودجوش، ارادی، اختیاری و انعطاف‌پذیر است که شامل فعالیت‌های فیزیکی، فکری و ذهنی و روابط بین افراد است. بازی فرایندی اجتماعی است که تنها مختص کودکان نیست. بشر در طی روند تکامل اجتماعی خود از بازی برای برقراری ارتباط با هم نوع، مشارکت جمعی و کارگروهی سود برده است. اما آنچه بازی را در کودکان دارای اهمیت بسیار می‌سازد نقش تربیتی و آموزشی آن است.
نقش بازی در رشد دانش‌آموزان :
1- رشد اجتماعی: بازی موجب ارتباط فرد با محیط بیرون می‌شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می‌دهد . موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می‌شود . همکاری ، همیاری و مشارکت فرد  توسعه می‌یابد . با رعایت اصول و مقررات آشنا می‌شود. رقابت را می‌آموزد. شکست را به طور واقعی تجربه می‌کند. قدرت ابراز وجود پیدا می‌کند و از ترس، کم رویی و خجالت بیهوده رها می‌شود. حمایت از دانش‌آموزان ضعیف‌تر را می‌آموزند. مثلا بازی‌هایی نظیر گرگم به هوا، هفت سنگ، بالا بلندی و غیره همگی از بازی‌های پرتحرکی هستند که علاوه بر فعالیت جسمانی بر تمرکز و تقویت حواس کودکان تاثیر بسیار دارد و آن‌ها را به لحاظ جسمی و ذهنی برای مشارکت‌های اجتماعی، کارِ گروهی و تعامل با دیگران در جامعه، هنگام بلوغ و بزرگسالی آماده می‌‌کند.
2- رشد عاطفی: نیاز به برتری‌جویی را ارضا می‌کند. موجب ابراز احساسات ، عواطف ، ترس‌ها، محبت، خشم و کینه و نگرانی‌ها می‌شود . تمایل به جنگ جویی و ستیزه‌گری را کم می‌کند . برون نگری فرد را افزایش می‌دهد.
3- رشد جسمی: موجب رشد هماهنگ دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن می‌شود. باعث تقویت  حواس پنج گانه می شود. باعث هماهنگی و همراهی چند حس می‌گردد. نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می‌کند. فرد به توانمندی‌های فکری و بدنی خود، آگاهی پیدا می‌کند.
4- رشد ذهنی: بازی در یادگیری زبان نقش بسزایی دارد. در رشد هوش فرد  بسیار موثر است. با مفاهیم ساخت، فضا و شکل آشنا می‌شود. موقعیت استفاده از قوه تخیل در فرد به وجود می‌آید. زمینه بهتری برای تفکر فراهم می‌کند.
5- رشد اخلاقی: فرد در می‌یابد اگر بخواهد در بازی پذیرفته شود باید درستکار، حقیقت طلب، مسلط برخود، عادل، صادق، وفادار، مسئولیت‌پذیر و دارای رفتاری پذیرفتنی باشد. اصول اخلاقی را به هنگام بازی نسبت به محیط خانه و مدرسه رعایت می‌کند. با احترام به هم‌بازی، قوانین را تجربه می‌کند.
نقش بازی در یادگیری
بازی می‌تواند پشتیبانی قوی برای فعالیت باشد که دانش‌آموزان را در موقعیت‌های مختلفی قرار داده و به آن‌ها فرصت می‌دهد تا با رویدادها آشنا شوند. بازی می‌تواند محرکی برای یادگیری اجتماعی باشد. آموزش لذت بخش، رویکردی است که در آن دانش‌آموزان بازی می‌کنند و آموزش با فعالیت‌های لذت بخش صورت می‌گیرد.
تحقیقات نشان داده است که فعالیت بدنی ملایم در یادگیری عمل جمع در ریاضی موثر است. بعد از بازی سبک با دوچرخه، در یادگیری تفریق و انجام تمرین‌های بعدی مربوط به آن پیشرفت قابل توجهی مشاهده شده است. همچنین تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که ساکت نشاندن طولانی مدت دانش‌آموزان باهوش و شایسته در کلاس درس، فشار منفی بر آن‌ها وارد می‌کند. وقتی دانش‌آموزان شایسته برای مدت طولانی بدون تحرک در کلاس بنشینند از آزمون‌های مربوط به هوش نمره کمتری خواهند گرفت. پژوهش دیگری در مورد یادگیری هم‌زمان با ورزش و بازی انجام گرفته که نشان می‌دهد به خاطر سپردن جملاتی در مورد موضوعات گوناگون، همراه و هم‌زمان با بازی و جنب‌و جوش به مراتب بهتر از زمانی بوده که دانش‌آموزان بی‌تحرک مجبور به حفظ آنها بوده‌اند.
شرکت دانش‌آموزان در بازی‌ها‌، سبب انگیزش آن‌ها در یادگیری مفاهیم خواندن و دستور زبان می‌شود و بازی، یادگیری زبان را به نحو مطلوبی تسریع می‌کند. ازطریق بازی، دانش‌آموزان فرصت می‌یابند مهارت‌های حرکتی ظریف و سخت را توسعه دهند و سلامت جسمانی را حفظ نمایند. بازی به دانش‌آموزان کمک می‌کند حس خلاقیت و تصویرسازی را افزایش دهند و زمینه‌ای را برای تمرین مهارت‌های اجتماعی و ابزار احساس و درک سیستم‌های ارزش‌گذاری ایجاد می‌کند.
فواید بازی‌های آموزشی:
مربیان و پژوهشگران آموزشی مزایای گسترده‌ای را در ادغام بازی‌های آموزشی در محیط یادگیری ذکر کرده‌اند:
 بازی‌هایی بی‌همتا و سرگرم‌کننده هستند و شیوه‌های متفاوت ارائه مطالب درسی را به دانش‌آموزان نشان می‌دهند_ بسیاری از مطالعات اولیه در خصوص بازی، بر افزایش معنی‌دار انگیزش دانش‌آموز، علاقه و مشارکت وی هنگام استفاده از بازی به عنوان ابزار آموزشی در کلاس درس تاکید کرده‌اند.
بازی‌های آموزشی موجب افزایش حفظ مطالب و کاربرد مهارتی درازمدت توسط دانش‌آموزان می‌شوند.
 بازی‌های آموزشی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا فاصله‌ی بین نظریه و تجربه را بپیمایند و منجر به کاربرد آتی مهارت‌های قانون‌مدار می‌‎شوند.
پژوهش‌های آموزشی بر اهمیت هیجانات در یادگیری و رشد دانش‌آموزان تاکید کرده‌اند. بازی‌ها می‌توانند این هیجانات را برانگیزند و به عنوان مولفه‌ی مهم فرایند یادگیری در نشان دادن پیچیدگی‌های واقعی موقعیت بیرون از کلاس مهم هستند.
به دلیل اینکه بازی‌ها بازخورد ثابتی در خصوص عملکرد دانش‌آموزان می‌دهند می‌توانند در بازبینی دانش و مهارت‌ها آموخته شده توسط دانش‌آموز مورد استفاده قرار گیرند.
بازی به مربی کمک می‌کند تا شکاف یا ضعف در دانش‌آموزان را شناسایی و ارتباط جدید بین مفاهیم مهم و پیچیده را تقویت کنند.
 پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بازی‌ها، پویایی گروه را ارتقا می‌دهند و به رشد اجتماعی و آموزش مهارت‌های ارتباطی کمک می‌کنند.
بازی‌ها می‌توانند به طور هم زمان چندین راهبرد فعال یادگیری مانند بازی نقش، بحث‌های گروهی کوچک، خواندن و نوشتن و صحبت کردن را در هم آمیزند.

واحد مشاوره دفتر مرکزی مبتکران - مهندس امین نایبی