تیزهوش کیست؟

تیزهوش به افرادی که از لحاظ هوشی متفاوت‌تر از همسالان خود هستند استثنایی گفته می‌شود و افراد استثنایی دو دسته هستند که یک گروه عقب ماندگان ذهنی‌اند و گروه دیگر افراد تیزهوش هستند که ضریب هوشی‌شان بر اساس آزمون‌های هوش بالاتر از 110 است و در سه گروه طبقه بندی شده‌اند:
1- باهوش‌ها با ضریب هوشی 110 تا 130
2- تیزهوش‌ها با ضریب هوشی 130 تا 140
3- پرهوش‌ها یا نابغه‌ها با ضریب هوشی 140 به بالا
به طور کلی فردی که هوش بالاتر از متوسط دارد فردی است که توانایی فکری آفریننده و خلاق، قدرت رهبری، استدلال استعداد درسی ویژه دارد، چنین افرادی از عهده مهارت‌های حرکتی به خوبی برآمده، از لحاظ رشد تکلم و زبان و حافظه بسیار قوی‌تر از همسالان عادی خود هستند، سرعت یادگیری در آن‌ها بیشتر است و آینده‌نگری، کنجکاوی، دقت و تیزهوشی در مشاهده، خلاقیت و ابتکار از دیگر ویژگی‌های این نوجوانان است.
روان‌شناسان هوش را به دو دسته تقسیم می‌کنند:
 1- هوش سیال، 2- هوش متبلور
هوش سیال معمولا تا 14 سالگی به اوج خود می‌رسد، اما هوش متبلور که در نتیجه تعامل فرد با محیط است و با کسب تجربه افزایش می‌یابد حدودا تا 40 سالگی به اوج خود می‌رسد و به طور کلی 80 درصد از هوش ارثی و 20 درصد از آن محیطی و اکتسابی است و همین طور یک فرد باهوش در یک جامعه ابتدایی با یک شخص باهوش در یک جامعه پیشرفته تفاوت دارد که آن هم به دلیل تاثیر عوامل فرهنگی و محیطی است.
ویژگی‌های دانش‌آموزان تیزهوش عبارتند از:

ویژگی‌های یادگیری
1- نسبت به سنش لغات پیشرفته‌ای می‌داند.
2- مشاهده کننده تیزهوش از یک داستان، فیلم و چیزهایی نظیر آن بیش از دیگران مطلب درک کرده و یا بیشتر می‌داند.
3- به میل خودش کتاب می‌خواند و کتاب‌های بزرگسالان را ترجیح می‌دهد. مانند زندگی‌نامه بزرگان، دایره المعارف و اطلس‌های جغرافی. از موضوعات دشوار رویگردان نیست و به پیگیری علاقه نشان می‌دهد.

ویژگی‌های انگیزشی
1- از کارهای روزمره و عادی خسته می‌شود.
2- از خود انتقاد می‌کند و به سادگی از کار و محصول حود راضی می‌شود.
3- به درستی و نادرستی، خوب و بد اهمیت زیادی می‌دهد.
4- اغلب رویدادهای مهم و اشیاء گوناگون را مورد ارزیابی و قضاوت قرار می‌دهد.

ویژگی‌های خلاقیت
1- نسبت به بسیاری از چیزها کنجکاوی نشان می‌دهد.
2- در موقعیت‌هایی که ممکن است برای دیگران خنده‌دار نباشد طراوت و شوخ طبعی زیرکانه می‌کند.
3- به تفریحات فکری _ خیال‌پردازی و تصورات و پندارها علاقه زیادی نشان می‌دهد برای مثال اگر می‌شد چی می‌شد؟ ایده‌ها و مضامین فکری را دستکاری کرده و با استادی تمام تغییر می‌دهد به اصلاح کردن و تحرک واداشتن هدف‌ها و نظام‌ها علاقه نشان می‌دهد.

ویژگی‌های رهبری
1- در مقابل همسالان خود و همین طور بزرگسالان، هنگامی که کاری از او خواسته می‌شود با اعتماد به نفس برخورد می‌کند.
2- خودش را با موقعیت‌های تازه سازگار می‌کند.
3- در افکار و اعمال خود قابلیت و انعطاف دارد و اگر در برنامه تغییری داده شود ناراحت نمی‌شود.
4- مایل است دیگران را تحت نفوذ و سلطه خود درآورد. 

چگونه می‌توان به رشد هوش نوجوانان کمک کرد و چه برنامه‌هایی برای آنان مفید است؟
- برنامه‌های آموزشی نوجوانان باهوش باید غنی‌تر از همسالان عادی آن‌ها باشد و امکان کسب تجربه و مهارت و دانش و انجام کارهای ابتکاری و نوآوری برای آن‌ها باید فراهم گردد.
- استفاده از تکنولوژی روز و ابزارهای آموزشی مناسب و پیشرفته در آموزش این نوجوانان نقش مهمی دارد و باید با سرمایه‌گذاری روی این نوجوانان راه را برای ابتکار و ابداع و نوآوری آنان باز نمود.
- پرورش چند جانبه این نوجوانان،  متاسفانه والدین و مربیان تصور می‌کنند این نوجوانان به دلیل هوش زیادشان فقط باید درس بخوانند و تحصیل کنند و به همین دلیل غالب این نوجوانان تک بعدی بار آمده، و والدین از رشد جنبه‌های دیگر آن غافل می‌شوند که همین مسئله هم می‌توانند آسیب‌های روحی روانی برای آنان بوجود آورد.
- چون هوش این نوجوانان زیاد است و در نتیجه از انرژی بیشتری هم برخوردارند که باید از راه‌های مناسبی تخلیه شود و ایجاد فعالیت فکری و بدنی مناسب به پیشرفت هوش و خلاقیت آنان کمک زیادی می‌کنند.
متاسفانه در بیشتر مواقع به نیازهای روحی روانی این نوجوانان چندان توجه نمی‌شود و به دلیل فشارهای زیاد والدین و مدرسه و توقعات و انتطارات زیادی که در خود آن‌ها ایجاد می‌شود، اگر این نوجوانان به اهدافی که در نظر گرفته‌اند دست نیابند غالبا دچار افسردگی و اختلالات روحی روانی می‌شوند. این نوجوانان معمولا تبدیل به وسیله‌ای برای رقابت و چشم و هم‌چشمی والدین با همکاران و دوستان و اقوامشان می‌شوند و حتی والدین برای رسیدن به این اهداف فرزندان خود را تحت فشارهای شدید قرار داده و آن‌ها را مجبور به گذراندن کلاس‌های خصوصی و فوق برنامه درسی بیش از حد می‌کنند غافل از آن که واقعا نیازی به این برنامه‌ها نیست چون همان طور که گفته شد 80 درصد از هوش ارثی است و فرد باهوش زمانیکه متولد می‌شود این ویژگی را با خود دارد و تیزهوش واقعی نیازی به خواندن و مطالعه بیش از حد درس‌ها ندارد زیرا قدرت یادگیری و درک او بیشتر از همسالانش است و دروسی که همسالان عادی او طی چندین ساعت فرا می‌گیرند او می‌تواند در زمان کوتاه‌تری یاد گرفته و بر آن تسلط پیدا کند.