هر انسانی در زندگی براساس عاداتی که آموخته است رفتار میکند. عادتها تمام جنبههای زندگی ما را تحتتاثیر قرار میدهند. یک انسان آگاه همیشه در صدد این است که از عادتهای مطلوب خود درجهت رسیدن به موفقیت استفاده و از عادات نامطلوب و مخرب دوری گزیند. شاید تغییر عادات به راحتی صورت نگیرد ولی هیچ تلاشی نیست که پایان ثمربخشی نداشته باشد.
در زمینههای تحصیلی، دانش آموزان دارای عادتهای نامطلوبی هستند که می تواند منجر به افت تحصیلی آنها شود. در صورتی که اگر بتوانند این شرایط مخرب را تغییر دهند به بازدهی بیشتری دست مییابند. حال اگر با یک دانش آموزی که دارای چنین عاداتی در امر تحصیلش می باشد، مواجه شدیم و در مورد تغییر عادت منفی اش به او متذکر شویم ، می گوید: «من عادت کردم»، «نمی توانم عادتم را ترک کنم»و...
حال این سوال پیش می آید چگونه فرزند خود را تشویق نماییم تا در صدد تغییر عادت نامطلوب خود برآید.
قبل از هراقدام می بایست:
1- دانش آموز به وجود آن عادت پی برده باشد و آن را به عنو ان یک عادت منفی قبول داشته باشد.
2- خود را به خاطر داشتن عادت نامطلوب محکوم وسرزنش نکند.
3- عادت تکرار شونده خود را تعریف کند. «هر چقدر دانش آموز شناخت بیشتری بر عادت منفی خودش داشته و اثر آن را بر روند تحصیلی خود کشف کرده باشد، برای ترک آن اقدام بیشتری انجام میدهد».
فرایند تغییر باید براساس مراحل زیر انجام گیرد:
"کرت لوین" فرایندی را در زمینه تغییر مطرح کرده است، که به شرح زیر می باشد:
مرحله اول: خروج از انجماد
نیاز به تغییر زمانی است که رفتار دانش آموز با عدم تایید مواجه می شود، یا نتایج مطلوبی را در بر ندارد. در این صورت فرد انگیخته میشود که تغییر ایجاد کند. این جریان را «خروج از انجماد» گویند. فرد احساس تغییر را حس می کند.
برای خروج از انجماد می بایست :
1- دانش آموز سعی کند از اموری که در صدد تغییر آن است خود را دور سازد.
2- اگر در این زمینه از طرف کسی حمایت میشده آن حمایت را تضعیف کند.
3- بی ارزش شمردن کارهایی که همراه با عادت نامطلوب انجام می داده. در نتیجه انگیزش برای تغییر پیدا می کند.
4- یک رابطه بین تغییر خود با پاداشی که براساس تغییر کسب خواهد کرد، ایجاد کند. « این پاداش می تواند براساس کسب احساس رضایت درونی باشد، یا بر اساس نتایج مشاهده شده مطلوب که منجر به تشویق از طرف دیگران می شود».
مرحله دوم: تغییر کردن
الف- دراینجا فرد کاملاً آماده است تا تغییر کند و رفتارهای جدید و مناسب را جایگزین کند
1- دانش آموز دراین مرحله می تواند رفتار جدید را براساس توصیههایی که به او شده و دریافت پاداشی که براساس انجام رفتار مطلوب به او گوشزد شده است، جایگزین کند.
2- یا می تواند رفتار خود را با رفتار کسی که از نظرش فرد موفقی می باشد و قابل قبول است، همانندسازی کند. می تواند از رفتار مطلوب فرد دیگری که مناسب با رفتاری که تمایل به کسب آن را دارد، الگوسازی کند و از تجارب آنها استفاده کند.
ب- در اینجا دانش آموز سعی در درونی کردن رفتار میکند. فرد کاملاً رغبت دارد تا رفتار مطلوب را یاد بگیرد و احساس رضایتمندی از این تغییر دارد.
مرحله سوم:تثبیت کردن:
زمانی که یادگیری رفتار مطلوب در فرد درونی میشود می توان گفت تثبیت شده است و دانش آموز می بایست درصدد حفظ رفتارمطلوب بر آید.
خود کنترلی در امر تغییر عادات نامطلوب
زمانی که دانش آموز درصدد این است که عادتهای نامطلوب خود را دگرگون سازد و از شیوههای تغییر رفتار استفاده کند، این عمل را "خود کنترلی" می گویند.
(رابینز 1991) معتقد است زمانی که افراد رفتار خود را کنترل میکنند به طوری که کنترل از سوی معلم، والدین، مشاور و... کاهش می یابد این عمل را خود کنترلی( خود مدیریتی) می نامند.
مراحل زیر را به منظور خودکنترلی در عادات نامطلوب به فرزندان خود توصیه کنید:
1- باید کمک کرد به فرزندان تا عادت نامطلوب خواستار تغییر را، در ابتدا مشخص و سپس به گونه ای که عملی و قابل اندازه گیری باشد، بیان کند. به طوری که مشخص شود تکرار رفتار نامطلوب در چه حدی است و در چه زمانی بروز پیدا میکند. این امر باعث می شود که پیشرفت خودشان را بتوانند اندازه بگیرند.
2- تعهد نامهای در خصوص رفتاری که می خواهند تغییر دهند، با هم تهیه کنید . به طور مثال: (من از امروز شروع به درس خواندن میکنم) این یک گفته نامشخص است باید به نحوی بیان کنند که بتوانند آن را اندازهگیری کنند. میتوان این گونه گفت: (روزی 4 ساعت مطالعه می کنم).
در این امر می توانند هدف خود را به صورت تعهد نامه با مشاور در میان بگذارند.
1- به آنها توصیه کنید عوامل و شرایطی که منجر به تقویت رفتار نامطلوبشان می شود را کنترل کنند. به طور مثال زمانی که در حال مطالعه هستند آنچه را که منجر به حواس پرتی می شود را در مکانی قرار دهند که در دسترسشان نباشد، اگر وسوسه شدند و به آن مراجعه کردند، خود راجریمه کنند.
2- رفتار مطلوب مدنظر گرفته شده باید واقعبینانه باشد و برای رسیدن به موفقیت پاداشی را برای خود درنظر بگیرند.
با توجه به مواردی که گفته شد و قدرت خلاقیت شما در به کارگیری موارد گفته شده می تواند عادتهای نامطلوب فرزندتان را درجهت رسیدن به موفقیتهای پیروزمندانه کاهش دهد.