| هوافضا از آن رشته‌های دهان‌پرکن و پرطرفداری است که دانش‌آموزان رشته ریاضی به‌دنبال آن هستند. اما متاسفانه در دوره دبیرستان اطلاعات زیادی در مورد این رشته به دانش‌آموزان داده نمی‌شود. در این مطلب سعی کرده‌ایم جور مدارس را بکشیم و زوایای پنهان این رشته را برای‌تان آشکار کنیم. پس با ما همراه باشید. کارشناسی هوافضا در گذشته یکی از گرایش‌های رشته مکانیک بود، اما چند سالی است که خودش به‌عنوان یک رشته جداگانه با کد و شخصیت مستقل در دفترچه‌های انتخاب رشته کنکور خودنمایی می‌کند اما دیگر گرایشی در دوره کاشناسی ندارد. البته هنوز در دوره کارشناسی واحدهای مشترک زیادی با رشته مهندسي مكانيك دارد. تفاوت مهندسي هوافضا با مکانیک این است که هوافضایی‌ها بیشتر به طراحي، تحليل و ساخت اجسام پرنده مي‌پردازند و براي طراحي و ساخت اجسام پرنده مثل هواپيما، بالگرد، گلايدر، موشك ماهواره بر و ماهواره آماده می‌شوند. در واقع دانشجویان هوافضا چیزی در مورد خلباني و نجوم نمی‌آموزند. اين رشته در دوره كارشناسي، گرايشی ندارد. مهندسي هوافضا در دانشگاه‌هاي ايران
دانشکده مهندسی هوافضا برای اولین بار در سال 1366 در دانشگاه صنعتي اميرکبير تاسيس شد و اولین گروه دانشجويان در مهر ماه 1366 در مقطع کارشناسي این رشته پذيرفته شدند. سپس دانشكده‌هاي مستقل دیگری در رشته هوافضا در کشور به‌وجود آمد.
در حال حاضر در دوره روزانه، دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، خواجه‌نصیر، شریف، مالک‌اشتر و صنعتی ارومیه داوطلبان را در رشته هوافضا جذب می‌کنند. البته دانشگاه صنعتی ارومیه در دوره شبانه نیز در این رشته جذب دانشجو دارد. همچنین داوطلبان از طریق دانشگاه‌های پیام نور نیز می‌توانند در این رشته تحصیل کنند. دانشگاه‌های پیام نوری که این رشته را ارائه می‌دهند شامل، دانشگاه اصفهان(مركز)، فارس (مركز شيراز)، خراسان (مركز مشهد) و البرز (مركز كرج) هستند. خانم‌ها در هوافضا جنسيت در این رشته تاثیر چندانی ندارد اما خوب به‌هرحال حضور خانم‌ها نسبت به آقايان در اين رشته درمقايسه با ساير رشته‌هاي مهندسي خیلی کمرنگ‌تر است. در مورد بازار کار هم باید گفت در برخي از شرکت‌هاي دولتي که به‌طور مستقيم زير نظر وزارت دفاع، کار مي‌کنند آقايان نسبت به خانم‌ها در اولويت هستند اما در ساير شرکت‌ها، جنسيت تاثيري در استخدام ندارد. بنابراين هرکس می‌تواند با توجه به علاقه، استعداد و توانایی‌هایش در هر رشته و گرایشی که می‌خواهد تحصیل کند و از این نظر محدودیتی وجود ندارد. کارشناسی ارشد در زیر به تعدادی از گرایش‌های اصلی این رشته در مقطع کارشناسی ارشد اشاره می‌شود.
1- آيروديناميك يا هواپويش
وقتي يك جسم پرنده با سرعت زياد حركت مي‌كند با يك مقاومت از جانب هوا مواجه مي‌شود (به اين نيرو، نیروی مقاوم‌پسا مي‌گويند). علم آيروديناميك در واقع بخشي از مكانيك سيالات است كه به مطالعه و بررسي جريان هوا در اطراف جسم پرنده مي‌پردازد و با محاسبه نيروها و گشتاورهاي ناشي از جريان هوا، جريان‌هاي پيچيده را تحليل كرده و امكان بررسي پايداري يك سازه و راهكارهاي به حداقل رساندن نيروي پسا را فراهم مي‌كند. براي تحليل و بررسي جريان هوا، جسم پرنده را در تونل باد قرار مي‌دهند و با استفاده از نرم‌افزار و حس‌گرهايي كه روي سازه نصب مي‌شود، داده‌ها را تحليل مي‌كنند. تونل باد در حالت كلي به شكل يك لوله است كه هوا با فشار به آن دميده مي‌شود و جسم را به‌جای پرواز، ثابت نگه داشته و هوا را از اطراف آن می‌گذرانند. جسم پرنده را نيز در ابعاد كوچك‌تر با توجه به ابعاد تونل باد مورد آزمايش قرار مي‌دهند.
2- گرايش پيشرانش يا جلوبرندگي
دانش پیشرانه‌ها به‌مطالعه و بررسی سامانه‌های جلوبرنده (موتور)، اعم از هوازی و غیرهوازی می‌پردازد. موتورهای هوازی شامل موتورهای پیستونی و چرخ‌پره‌ای (توربینی) است که از هوا به‌عنوان اکسیدکننده استفاده نموده و سوخت را با خود حمل می‌کنند. اما موتورهای غیرهوازی مانند موتور موشک‌ها و فضاپیماها است که سوخت و اکسیدکننده را با خود حمل می‌کنند. در این دانش نحوه تولید نیروی رانش و همچنین ساختار کلی انواع موتورهای هوافضایی بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
3- گرايش سازه‌هاي هوافضايي
اين گرايش در واقع كاربرد مكانيك جامدات در اجسام پرنده است. سازه‌هايي كه در هوافضا استفاده مي‌شود بايد ويژگي‌هايي مانند استواري در مقابل بارهاي آيروديناميكي و استاتيكي، وزن كم، مقاومت كافي در مقابل ارتعاشات و تغييرات دمايي و ... را داشته باشند تا هم در پرواز با مشكل روبه‌رو نشوند و هم مصرف سوخت‌شان پایین بیاید. بنابراين گروه سازه، طراحي و بهينه‌سازي سازه‌ها را به عهده دارد. سازه‌ها در پرواز بسيار اهميت دارند و دانشمندان به دنبال جايگزين كردن موادي با كارايي بهتر مانند كامپوزيت‌ها هستند. اگر می‌خواهید به دانشگاه نامبروان این گرایش بروید بدانید که امیرکبیر حرف اول را می‌زند.
4- گرايش ديناميك پرواز و كنترل
در اين علم رفتار و حركت جسم پرنده مورد بررسي قرار مي‌گيرد. آقای نادی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد هوافضا در مورد این گرایش می‌گوید: «طراحی اولیه پرنده را معمولا متخصصان اين علم انجام مي‌دهند، سپس اطلاعات لازم را از گروه سازه و پيشرانش و آيروديناميك مي‌گيرند. سپس به مطالعه و بررسي حركت جسم پرنده مي‌پردازند و مواردي مانند برد، مسافت نشست و برخاست، مداومت پروازي در سرعت‌هاي مختلف، ميزان پايداري و كنترل جسم پرنده را محاسبه و تحليل مي‌كنند».
دانشگاه شریف از دانشگاه‌های برتر این گرایش است.
5- گرايش مهندسي فضايي
در اين گرايش كاربردهاي فضايي مهندسي هوافضا مد نظر است و در شرايط ويژه فضا، علوم مختلف هوافضا در موشك، ماهواره و... بررسي مي‌شوند. دانشگاه خواجه نصیر در این گرایش بسیار فعال عمل کرده است و با بخش صنعت ارتباط خوب و موثری دارد.
در برخی از دانشگاه‌ها گرایش‌های «سیستم‌های هدایت و کنترل»، «دینامیک پرواز و کنترل ماهواره»، «سوانح هوایی و صلاحیت‌های پروازی» و «ماهواره» نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای ارائه می‌شوند.
در مقطع كارشناسي ارشد، دانشگاه‌های صنعتي اميركبير، صنعتي خواجه‌نصير، صنعتي‌شريف، صنعتي مالك‌اشتر، علم و صنعت ايران، تهران، تربيت مدرس، فردوسي مشهد، سمنان، صنعتي سهند تبريز، جامع امام حسين(ع)، تبريز، شيراز، صنعتي شيراز، علوم و فنون شهيد ستاري، پژوهشگاه هوافضا و شهيد بهشتي، فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی را در گرایش‌های رشته هوافضا پذیرش می‌کنند.
دانشگاه‌هاي مقطع دكتراي این رشته شامل پژوهشگاه هوافضا، تربيت مدرس، صنعتي اميركبير، صنعتي شريف، صنعتي مالك اشتر، شيراز، خواجه نصير و تهران هستند. توانایی‌ها و مهارت‌های لازم دانشجوي اين رشته بايد در كارهايش نظم و برنامه‌ريزي داشته باشد؛ چون حجم مطالبي كه در طول يك ترم ارائه مي‌شود، زياد بوده و مطالعه آن‌ها مستلزم يك برنامه‌ريزي دقيق است.
زيربناي اين رشته رياضيات است و فيزيك و شيمي هم تا حدی در این رشته لازم است. البته نقش زبان را نادیده نگیرید چرا که بيشتر دروس اين رشته به زبان انگليسي وابسته است. پس اگر در درس زبان لنگ می‌زنید و ضعيف هستند، باید یا روی زبان‌تان کار کنید یا قید این رشته را بزنید.
این رشته تا حدی هم به مهارت‌های کامپیوتری نیاز دارد و دانشجوی این رشته باید بتواند با برخی نرم‌افزارهای خاص مانند CATIA ، Abaqus ، ANSYS ، XFLR5 ، FLUENT کار کند.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است يك مهندس هوافضا به تنهايي نمی‌تواند يك محصول هوافضايي را به‌صورت كامل طراحي كند. بلکه برای این‌کار نیاز به برقراری ارتباط با سایر رشته‌ها دارد. بنابراین یکی دیگر از توانایی‌هایی که یک مهندس هوافضا باید داشته باشد توانایی برقراری ارتباط موثر با دیگران و کار تیمی است. آينده شغلي هوافضا از تكنولوژي‌هاي مورد نياز كشور است و بودجه‌هاي بسيار خوبي براي آن در نظر گرفته شده است. اهميت زياد اين رشته در حوزه‌های نظامي باعث شده است فارغ‌التحصیلان این رشته از نظر استخدام در مراكز دولتي و موسسات تحقيقاتي و هواپيمايي وضعيت خوبی داشته باشند. به گفته یکی از اساتید این رشته، علاوه بر موسسات دولتی، برخی شركت‌هاي خصوصي هم زمينه‌های شغلي خوبي برای فارغ‌التحصیلان این رشته فراهم آورده‌اند. این شرکت‌ها شامل مجموعه‌‌هایی هستند که یا پروژه‌هاي نظامي انجام مي‌دهند یا خدمات هوافضايي مانند توليد قطعات هواپيما ، صندلي و... دارند و یا محصولاتي مانند هواپيماي چند نفره طراحي و توليد مي‌كنند.
همچنین از آن‌جایی که سازه‌هاي هوافضايي مشتركات زيادي با سازه‌هاي نيروگاهی، خودرو و كشتي دارد فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در اين حوزه‌ها نيز وارد بازار كار شوند. همچنين در تعمير و نگهداري هواپيما نيز مي‌توانند مشغول به كار شوند.
بعضي تكنولوژي‌ها هستند که به‌دلیل نياز در رشته هوافضا، رشد پيدا مي‌كنند و بعد کاربردهای دیگر هم پیدا می‌کنند. بنابراین يك مهندس هوافضا در كاربردي كردن اين تكنولوژي‌ها نیز مي‌تواند كارآفريني داشته باشد. سازه‌هاي كامپوزيتي كه امروزه در سازه‌هاي ساختماني مورد استفاده قرار می‌گیرد نمونه‌ای از این دست تکنولوژی‌هاست. ادامه تحصيل در خارج از كشور به دلیل ارتباط تنگاتنگی که رشته هوافضا با امور نظامی دارد، دانشجویان این رشته برای ادامه تحصیل در برخی کشورها با محدودیت‌هایی مواجه هستند. اما به این‌صورت هم نیست که به‌طور کلی دانشجویان از تحصیل در سایر کشورها محروم باشند. مهندسان هوافضا هم مثل بقیه مهندسان، حق خروج از کشور براي کار يا تحصيل را دارند مگر مهندسانی که به‌طور رسمي در بخش‌هاي استراتژيک و نظامي هوافضا کار کرده‌اند که در اين صورت براي خروج از کشور باید از نهاد مربوطه برای خروج از کشور کسب اجازه کنند.
دیگر خودتان می‌دانید. ما شرط بلاغ را با شما گفتیم. امیدواریم با این راهنمایی‌ها بتوانید با دید باز به انتخاب این رشته در دانشگاه نگاه کنید. واحدهاي درسي در مقطع كارشناسي تعداد كل واحدهاي درسي اين مجموعه 140 واحد است:
20 واحد دروس عمومي - 22 واحد دروس پايه - 50 واحد دروس اصلي - 29 واحد دروس تخصصي ، 9 واحد دروس تخصصي اختياري - 8 واحد دروس كارگاهي و پروژه- 2واحد كارآموزي (حدود 200 ساعت در يك تابستان)
دروس پايه:
رياضي عمومي1و2-فيزيك1و2-الگوريتم ها و برنامه سازي‌هاي كامپيوتر- معادلات ديفرانسيل- آزمايشگاه فيزيك1و2-محاسبات عددي
دروس اصلي:
استاتيك-مباني مهندسي برق والكترونيك-ديناميك-مقاومت مصالح-رياضيات مهندسي - آزمايشگاه مباني مهندسي - برق و الكترونيك - مقدمه‌اي بر مهندسي هوافضا ، مكانيك سيالات - ترموديناميك1و2-آزمايشگاه مقاومت مصالح-آزمايشگاه مكانيك سيالات-ارتعاشات مكانيكي-علم و مواد-كنترل اتوماتيك-انتقال حرارت-نقشه كشي صنعتي1و2-تحليل سازه‌هاي هوايي-آيين نگارش و گزارش‌نويسي فني
دروس تخصصي:
آيروديناميك1و2-طراحي هواپيما1و2-آزمايشگاه آيروديناميك1-مكانيك پرواز1و2-زبان تخصصي-طراحي سازه‌هاي صنايع هوايي-مكانيك مدارهاي فضايي
دروس تخصصي اختياري:
مقاومت مصالح2-تئوري تنش حرارتي-پلاستيسيته عملي و تغيير شكل فلزات-آيرووالاستيسيته-طراحي اجزاء1و2- آمار احتمالات-آيروديناميك 3-آيروديناميك 3-آيروديناميك هليكوپتر-روش‌هاي تجربي در آيروديناميك - تئوري آيروديناميك ملخ - جريان لزج- مقدمه‌اي بر مكانيك سيالات عددي - موتورهاي احتراق داخلي - سوخت و احتراق - اصول راكت‌ها - توربوماشين‌ها - مديريت صنعتي- طراحي، كنترل و كاربرد سيستم‌هاي ماهواره‌اي -آزمايشگاه آيروديناميك 2-سيستم‌هاي اتوماتيك در فضا -كاربردهاي المان‌هاي محدود - طراحي به كمك كامپيوتر
دروس كارگاهي، پروژه و كارآموزي:
كارگاه ورقكاري و جوشكاري در صنايع هوايي-كارگاه ابزار دقيق و اندازهگيري در هواپيما-كارگاه موتور ، بدنه و سيستم‌هاي هواپيما- پروژه تخصصي- كارآموزي.
فرشید ولی داداشی مشاور مبتکران 15 مرداد 93 |