خلاقیت عبارت است از به کار‌گیری توانایی‌های ذهنی به منظور دستیابی به یک اندیشه نو و تفکر جدید در هر زمینه‌ای که این خود پایه و اساس رسیدن به نوآوری در آن زمینه می‌باشد.
تربیت دانش‌آموز خلاق تنها به این منظور نیست که فقط بتواند یک اثر هنری خلق یا دست به اختراع جدیدی بزند. همه‌ی فرزندان ما می‌توانند خلاق باشند. کسی که از نظر هوشی در سطح بالایی قرار دارد ملاکی برای خلاق بودن او نیست. اگر چه در بعضی از شاخه‌های خلاقیت ارتباط زیادی بین خلاقیت فرد و میزان هوش او وجود دارد؛ مانند خلاقیت استدلالی و منطقی یا خلاقیت در حل مسئله، اما در برخی شاخه‌ها نیز هیچ ارتباطی وجود ندارد. برای نمونه آهنگسازان بزرگ در رده بالای خلاقیت قرار دارند ولی لزوما از بهره هوشی بالایی برخوردار نبوده اند. در بروز خلاقیت علاوه بر عوامل فردی عوامل اجتماعی و محیطی نقش مهمی دارند.
خلاقیت زمانی به وجود می‌آید که یک دانش‌آموز با یک موقعیت مبهم روبه رو شود و با توجه به تجربیات قبلی، پشتکار فراوان و پیگیری‌های مداوم به حل آن مسئله اقدام کند.
این‌گونه است که فرزندان بدون نظارت کامل باید به خلق ایده‌های جدید و ارائه راه حل‌های مختلف بپردازد. آن‌ها باید بیاموزند در برخورد با مسایل مختلف تنها یک راه حل وجود ندارد و باید بتوانند در مواجهه با تنگناها یا در تصمیم‌گیری‌ها، خود راه‌حل‌ها و موقعیت‌های گوناگون را بررسی و بهترین آن را به کار برند. در کلیه مراحل زندگی: تحصیلی، شغلی، اجتماعی، اقتصادی و ... رفتار خلاقانه داشته باشند و تبدیل به یک شهروند حرفه‌ای خلاق شوند.
والدین نقش به سزایی در این امر دارند خصوصا قبل از شروع آموزش رسمی
سرکن رابینسون پژوهشگر مشهور حوزه‌های خلاقیت و آموزش بر این اعتقاد است که در دنیای ما رشد خلاقیت آدمی منفی است. او معتقد است که ما در خردسالی خلاق‌تر از همیشه‌ایم و متاسفانه هر چه بزرگ‌تر می‌شویم قوه‌ی خلاقیت ما ضعیف‌تر می‌شود. پژوهشگران دلیل این امر را سیستم‌های غلط آموزشی در خانه و مدرسه می‌دانند.
عوامل موثر در شکوفایی خلاقیت
1- رابطه عاطفی و خلاقیت
نکته قابل توجهی که همه‌ی والدین باید به آن توجه داشته باشند ایجاد یک رابطه صمیمی و دوستانه با فرزندانشان است. رابطه‌ای که فرزندان والدین خود را دوست خود بدانند و بدون هیچ گونه حراسی افکار و نظرات خود را بیان نمایند. والدین به فرزندان خود توجه کرده و با آن‌ها حرف می‌زنند. زمانی که فرزندشان با آن‌ها صحبت می‌کند، شنونده خوبی هستند. لحن صحبت والدین نکته بسیار مهمی است که آرامش را در فرزندان به وجود می‌آورد.
2- تفاوت فردی
علایق، استعدادها و توانایی‌های فرزندان با یکدیگر متفاوت است و فراموش نگردد که هر یک ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند و نمی‌توان آن‌ها را با هم مقایسه کرد.
3- کشتن خلاقیت
مسخره کردن، تحقیر نظرات و ایده‌های نو و جدید نه تنها عامل کشنده ظهور خلاقیت هستند بلکه منجر به ایجاد اظطراب و ترس و کاهش اعتماد به نفس در فرزندان می‌شود. بیایید سعی کنیم هیچ‌گاه در میان جمع حتی در حضور (خواهر، برادر یا یکی از والدین) فرزند خود را تحقیر نکنیم و مدام کارهای ناشایست و انتخاب‌های نادرستش را گوشزد نکنیم. موفقیت‌های آن‌ها را تشویق، ارزش و بها دهید و اگر در خصوص امری اظهار نظر کردند و راه حلی را پیشنهاد دادند در میان جمع مورد تشویق قرار دهید و نظر آن‌ها سرکوب نکنید.
اگرچه توجه به موفقیت تحصیلی فرزندان امر مهم و ضروری می‌باشد ولی فراموش نشود ملاک ما تنها گرفتن نمره 20 یا عالی نیست. این امر فرزند شما را خلاق بار نمی‌آورد. تاکید زیاد به این امر و نادیده گرفتن سایر مهارت‌های فرزندان خود عاملی در بروز کردن خلاقیت آن‌ها می‌باشد.
4- تقویت روحیه پرسشگری و کنجکاوی
فرزندان به اقتضاء سن با سوالات و کنجکاوی‌های گوناگونی روبرو هستند و این وظیفه والدین است که به آن‌ها جهت بدهند. مطرح شدن سوال از طرف آن‌ها در هر زمینه‌ای خود منجر به پیدا کردن پاسخ‌ها و راه حل‌های گوناگون می‌شود. زمانی که آن‌ها در این موفقیت قرار می‌گیرند و به دنبال پاسخ هستند پیدا کردن راه حل‌ها و پاسخ‌ها خود زمینه‌ای برای بروز خلاقیت آن‌ها می‌باشد. به طور مثال والدینی که از سوالات پی در پی فرزندان خود گریزان هستند ممکن است آن‌ها از منابع نادرستی برای دریافت سوالات خود استفاده نمایند.
5- بازی و خلاقیت
بازی منجر به یک فرایند خوشی، شادابی و رضایت می‌شود. بازی کردن اقتضای سنی نمی‌شناسد شاید شکل آن متفاوت باشد. در هر سن نیاز به بازی می‌باشد. از بازی کردن با فرزندان می‌توانید به استعداد ها و توانایی‌های آن‌ها پی ببرید. به طور مثال بچه‌هایی که در بازی کردن دوست دارند مدیر باشند و ماهرانه دیگران را هدایت می کنند، استعداد خوبی در زمینه رهبری دارند. با فرزندان خود بازی کنید و انتخاب بازی را به عهده آن ها بگذارید. قوانین بازی را هم بخواهید آن ها وضع کنند. در بازی های خانه سازی که کودکان انجام می‌دهند، ساختن سازه توسط والدین باعث بروز خلاقیت نمی شود. اجازه داده شود خودشان این کار را انجام دهند.
با نوجوانان خود فیلم نگاه کنید، کتاب بخوانید، رفتارهای خلاقانه در یک فیلم را مشاهده کنید و در آخر با هم در موردش گفتگو کنید. از آن ها بپرسید چه برداشتی از فیلم یا کتاب خوانده شده داشته اند. هیچ گاه اگر نظر آن ها با شما مغایر بود نگویید این طور نیست. به نظر آن ها احترام بگذارید. از آن ها بپرسید مفهومی را که از یک فیلم یا خواندن کتاب فهمیده اند چگونه می توانند در زندگی به کار ببرند.
6- مسئولیت دهی
به فرزندان خود مسئولیت دهید هر چند کوچک. مسئولیت براساس شرایط و توانشان باشد. به طور مثال اگر قرار است برای مهمانی گرفتن در منزل خریدی انجام شود، آن ها را مسئول انجام کاری کنید. بگذارید تجارب مختلفی را بیاموزند. ممکن است برای بهتر انجام دادن مسئولیت خود دست به انتخاب راه حل‌های متفاوتی بزنند که خود عاملی در بروز خلاقیت است. در انجام مسئولیت محوله تا زمانی که خطری آن ها را تهدید نکند، دخالتی نکنید.
در برخورد با مسایل و مشکلاتی که ممکن است در خانواده به وجود بیاید از آن ها نظر خواهی کنید و بخواهید راه حلی را ارائه دهند. می‌توانید نکات مثبت و منفی در برخورد با یک مسئله را بیان کنید و بخواهید آن ها هم نظرات و احساسات را بیان کنند و راه حلی پیدا کنند.
7- نوشتن
آن ها را تشویق کنیم احساسات، ناملایمات و خواسته های خود را یادداشت کنند. زمانی که از موضوعی ناراحت هستند یا آرزویی دارند با نوشتن، آن ها راه حل های رسیدن به آن در ذهنشان خطور می کند. در این صورت نه تنها از خود شناخت بهتری پیدا می کنند، بلکه جواب سوالات خود را هم پیدا کرده و این امر منجر به خلاقیت می‌شود. تخیل پردازی را در آن‌ها تقویت کنید و با هم به بیان داستان‌ها و شوخی‌های تخیل آمیز بپردازید و کارهای بدیع و تخیلات آن‌ها را مورد تشویق قرار دهید.
واحد مشاوره مبتکران